NA SZLAKU WILEŃSKIM SZLAKIEM ŚWIĘTYCH JACEK ODROWĄŻ

NA SZLAKU WILEŃSKIM

SZLAKIEM ŚWIĘTYCH JACEK ODROWĄŻ

Wilno[1] (zobacz też) w swojej historii oprócz architektury różnych stylów i czasu powstania wpisuje się jeszcze w wybitne postacie, które na przestrzeni czasu byli mieszkańcami miasta najbardziej znane postacie [2] to:

królowie, literaci - Adam Mickiewicz ,czy Słowacki i inni.

Gdy będziemy wędrowali uliczkami starego miasta to zauważymy że Wilno posiada aż 40 historycznych budowli sakralnych, [3] są to kościoły i klasztory. Gdy sięgniemy czasów dawnych to dowiemy się że Wielkie Księstwo Litewskie, [4] było ostatnim państwem na terenie Europy, które przyjęło chrześcijaństwo. W 2017 minęło 630 lat od chrztu Litwy, [5] a było to 1387 roku. W pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie można było zobaczyć obraz „ Chrzest Litwy” – autorstwa Wojciecha Gersona [6] polskiego malarza żyjącego w latach 1831-1901 . Obraz ten został namalowany na rocznicę 500-lecia chrztu w 1889 roku jest dziełem monumentalnym mierzącym sobie 4 na 7 metrów. Pierwotnie znajduje się w Muzeum kolekcji im. Jana Pawła II w Warszawie. Przyjrzyjmy się obrazowi zobaczymy w centrum płótna Jezusa Chrystusa ukrzyżowanego, przy nim stoi chrzciciel Litwy Jagiełło i magnaci szlachta Polska, Litewska, duchowieństwo w oddali Litwini przyjmujący chrzest. Czasy Jagiełły to dla miasta Wilna były dobre a i zamożność mieszkańców rozwijała przez handel z Rusią. Po śmierci króla Ludwika Węgierskiego [7] na tronie Polski w 1384 roku zostaje powołana najmłodsza córka Jadwiga Andegaweńska.[8] Ważną datą jest 14 sierpień 1385 roku, kiedy to zostaje podpisana i zawarta unia w Krewie.[9]

11 styczeń 1386 rok w Wołkowysku panowie Małopolscy dokonują wybór Jagiełły do tronu Polski. 15 lutego 1386 roku władca przyjmuje chrzest i imię Władysław. [10] 18 lutego 1386 roku Jagiełło poślubił Jadwigę.

4 marca 1386 roku w katedrze wawelskiej [11] zostaje koronowany na króla Polski, przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę. W lutym 1387 roku Władysław Jagiełło przybywa do Wilna. Po uroczystej przysiędze, podejmuje i rozpoczyna chrystianizację Litwy w obrządku łacińskim.

Ale wróćmy do tworzenia księstwa Litewskiego znaczącym władcą Litwy był Mendog [12] –(lit.Mindaugas) to on jako pierwszy wraz z dworem przyjmuje chrzest było to 17 lipca 1251 roku. Ale była to kalkulacja tylko i wyłącznie obronna przed różnymi najazdami i dającą koronę. Jako państwo nie dojrzało do chrztu ,po zabójstwie Mendoga na ponad sto lat sięga po obrządki pogańskie. Jednym z praojców chrześcijaństwa na terenach północnych był święty Jacek Odrowąż[13]. (zobacz też) Ta wybitna postać, który znał dobrze Europę stał się apostołem północy, gdzie dotarł do Rusi Kijowskiej.

Czy w Wilnie znajdziemy jakieś dzieła apostoła północy świętego Jacka Odrowąża?

Zatrzymajmy się najpierw na postaci Jacka Odrowąża to żyjący w XII wieku urodzony w 1183 roku w Kamieniu Śląskim 

wywodzący się ze szlacheckiego rodu kanonik Krakowski późniejszy dominikanin. Założyciel licznych klasztorów dominikańskich w Polsce i na Rusi. Zmarł w Krakowie 1257 roku. Kanonizowany przez papieża Klemensa VIII w 1594 roku. Czas wyruszyć poszukać śladów Świętego Jacka. Chyba najbardziej znanym świętem Litwinów to Kaziuki [14] i tu ciekawostka na straganach, czy w restauracjach jednym z dań są pierogi zwane Jackowskimi, [15] jak mówi legenda święty Jacek częstował pierogami znane jako Kibinai –kibiny i Koldūnai – kołtuny litewskie – u nas to uszka, małe pierogi, podczas najazdu tatarów. W porze obiadowej spróbujmy pierogów litewskich w sieci restauracji Fortas [16] certyfikowanej przy ulicy. Algirdo 17. Spacerując w południowo - zachodnich przedmieściach [17] Wilna, a położonego wzdłuż traktu, biegnącego przez Troki do Grodna, znajdziemy kapliczkę świętego Jacka [18] na ulicy Basanaviciausa u zbiegu ulic Konrskio i Jovaro. Przyjrzyjmy się samej kapliczce to barokowa budowla ażurowa składająca się z trzech spiętrzonych zwężających się segmentach. Kapliczka Świętego Jacka; po Litewsku to Švento Jackaus koplytele i jest wpisana do rejestru dziedzictwa kultury Republiki Litewskiej i architektury późnego baroku, jedna z perełek Wilna.

 Historia tej kapliczni prawdopodobnie rozpoczęła się w 1403 roku, na pamiątkę działalności misyjnej dominikanów i świętego Jacka Odrowąża na Litewskich ziemiach w połowie XIII wieku. Święty Jacek zakonnikami na pogańskiej Litwie pojawił się około 1240 roku.

 Czy była z drewna ?

Nie zachowały się żadne notatki z tego okresu. Dopiero 100 lat później powstaje kolumna z figurą świętego w 1501 roku i było to na pamiątkę przybycia w wileńskich dominikanów. Pomnik zmieniał się z czasem.

Jest rok 1762 dominikanie podają kaplicę przebudowie, od tego czasu jest wykonana z kamienia, w spokojnych formach późnego baroku według projektu Juliusza Klosy. Pomnik był poddawany renowacji kilkakrotnie – w 1843, 1901 i 1998 roku. Ciekawa historia jest samej rzeźby świętego Jacka, jest rok 1808 kanonik Bogusławski postanawia odnowił zniszczoną rzeźbę. Gdyż zauważył że dominikanie nie opiekowali się kaplicą. Kanonik kazał malować odzież drewnianego posągu świętego Jacka w kolorze innym było to zamówienie - Karmelitów . Na zamówieniu na blaszce napisano czterowiersz:

„Jesteś w niebie, a my jesteśmy tu na ziemi

nie odważył się spojrzeć w oczy grzeszników!

Zapytaj Boga o to, czego potrzebujemy -

Cnoty, mądrość i zdrowie oraz chleb.”

Kolejna rekonstrukcja kaplicy została przeprowadzona w 1843 roku z inicjatywy i troski filantropa, oraz wydawcy wileńskich albumów, Jana Kazimierza Wilczyńskiego. [19] Rzeźba została zastąpiona nową i była wyższa. Po 53 latach w 1901 roku podczas remontu została wykonana nowa figura z brązu przez znanego rzeźbiarza Vilna Bolesław Balzukevicha [20] (Balzukevičiusa). Postać świętego waży 130 kilogramów i ma wysokość 2 metrów. Tu warto dodać że taką samą rzeźbę ale z betonu odkryjemy w Wileńskim kościele Niepokalanego Poczęcia NMP na Zverinetach. Przyjrzyjmy się samej rzeźbie, która przedstawia młodego, uduchowionego dominikanina świętego Jacka w habicie zakonnym,

a trzymającego w jednej ręce monstrancję, w drugiej posążek Matki Boskiej.

 Co stało się z drewnianą postacią świętego Jacka?

Na Dominikanie w kościele Świętych Apostołów Filipa i Jakuba odnajdziemy w kaplicy świętego Jacka tą starą drewnianą rzeźbę. Zatrzymajmy się jeszcze na samym pomniku zbudowana na trójkątnym planie, o kwadratowym cokole Wieża na górze zwęża się, trzy poziomy są oddzielone od siebie podkreślonymi gzymsami. Naroża zdobią pilastry Na dole jest tablica z napisami. Na drugiej kondygnacji zobaczymy ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa. Na trzecie kondygnacji widnieje postać świętego Jacka. Gdy już nasz wzrok doświadczy piękna i duchowości dominikanina. Spacerkiem poszukajmy innych ciekawostek zachodniej części miasta, kto wie może spotkasz tam dowódcę Janusza Radvili który ze swoimi wojskami bronił heroicznie miasta w 1655 roku, lub jakiegoś żołnierza Napoleońskiego jak 28 czerwca 1812 roku podziwiał piękne widoki Wilna z wzniesienia Pogulyanka. Gdy już będziesz wędrował na stary rynek poszukaj jeszcze innych śladów zakonu Dominiaków.

JZ

http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/szlakiem-wilenskim-szlakiem-swietych-jacek-odrowaz

QR do zdjęć

---

[1] Wilno – stolica Litwy

[2] Znane postacie Wilna i Litwy

[3] Sakralna architektura: kościoły ,klasztory

[4] Wielkie Księstwo Litewskie

[5] Chrzest Litwy -  Luty 1387 rok król Władysław Jagiełło przybywa do Wilna i rozpoczyna Chrystianizację

[6] Wojciech Gerson – 1831-1901 polski malarz autor obrazu „Chrzest Litwy ”w 1889

[7] Ludwik Węgierski –Król

[8] Jadwiga Andegaweńska- córka króla Ludwika Węgierskiego od 1384 królowa Polski

[9] unia w Krewie- zawarcie 14 sierpień 1385 rok

[10] 15 luty 1386 rok – Władysław Jagiełło przyjmuje Chrzest i imię Władysław po swoim ojcu

[11] Katedra Wawelska – Władysław Jagiełło koronowany  4 marca 1386 roku przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę.

[12] Mendog - lit.Mindaugas- pierwszy znaczący władca Litwy, 17 lipca 1251 roku-przyjmuje chrzest wraz z dworem

[13] Jacek Odrowąż – Święty kanonik , prezbiter , Dominikanin – apostoł północy urodzony w Kamieniu Śląskim 1183 roku zmarł 15 sierpnia 1257 roku w Krakowie ,Kanonizowany w 1594 roku przez papieża Klemensa VIII

[14] Kaziuki – święto Litewskie – szczególnie obchodzone w Wilnie na cześć świętego Kazimierza 4 marca Kazimierz Jagiellończyk – polski Królewicz urodzony w Krakowie 3 października 1458 roku zmarł w 4 marca 1484 roku w Grodnie

[15] Pierogi Jackowskie – to nazwa pochodząca od świętego Jacka Odrowąża, a przyjęta podczas gdy na Kraków był najazd Tatarów, wtedy to Dominikanin-Jacek rozdawał pierogi. Na Litwie to Kibinai –kibiny i koldunai – kołtuny litewskie

[16] Fortas – to sieć restauracji certyfikowanej – podająca  dania kuchni Litewskiej.

[17] Przedmieścia Wilna - Wielka Pohulanka – południowo zachodni region dawny królewski trakt, biegnącego przez Troki do Grodna

[18] Kapliczka świętego Jacka Odrowąża - na ulicy Basanaviciausa u zbiegu ulic Konrskio i Jovaro (Konarskiego i dawnej św. Jacka). To barokowa ażurowa trójsegmentowa kapliczna u szczytu znajduje się rzeźba świętego Jacka Odrowąża trzymającego figurę Matki Bożej i monstrancję rzeźba autorstwa Wileńskiego artysty Bolesława Bałzukiewicza pochodząca z 1901 roku

[19] Jan Kazimierz Maciej Longin Ildefons Wilczyński- syn Zygmunta i Tekli z Romerów urodzony 26 lutego 1806 roku w Jassanach, zmarł 18 lutego 1885 roku lekarz ,kolekcjoner wydawca między inny: album Wileński ,Kijowski ,Warszawski . Studiował na uniwersytecie Wileńskim. Brał udział w powstaniu styczniowym i dlatego zainteresowała się nim policja carska Pochowany jest na cmentarzu na Rossie

[20] Vilna Bolesław Balzukevich - Bolesław Bałzukiewicz -lit. Boleslovas Balzukevičius urodzony 12 lutego 1879 roku w Wilnie tamże zmarł 13 lutego 1935 roku rzeźbiarz późniejszy profesor Uniwersytetu Wileńskiego. Jego dzieła to pomnik poświęcony kompozytorowi Stanisławowi Moniuszki ,czy popiersia Adama Mickiewicza ,Lelewela . Został pochowany na cmentarzu na z Rossie w Wilnie