Życie i teologia świętego Augustyna
Życie
i teologia świętego Augustyna na trwale wpisała się w żywą tradycję Kościoła.
Była w Augustynie wielka pasja i umiłowanie życia, filozoficzny głód prawdy,
dobra i piękna, ale jego serce pozostawało niespokojne.
W rozterkach i duchowym zagubieniu towarzyszyła
świętemu jego matka – święta Monika[1].
Przez wiele lat zanosiła wytrwałą modlitwę do Boga o nawrócenie syna. Pewnego
dnia święty Ambroży, biskup Mediolanu, pocieszył ją słowami: matka tylu łez nie
może być nie wysłuchana przez Boga. Wreszcie niewypowiedziana tęsknota za
Bogiem oraz nieustanne poszukiwania intelektualne i religijne Augustyna
zaowocowały jego spotkaniem z Jezusem Chrystusem.
Augustyn
[2]
urodził się 13 listopada 354 roku w Tagaście, w rodzinie ojca poganina i
wiernej Chrystusowi matki, Moniki, która przez heroiczną ufność wyprosiła u
Boga łaskę przyjęcia chrztu przez męża, który przez długi czas obojętnie
traktował chrześcijańską wiarę. Augustyna pociągał świat i chęć robienia
kariery retora. Zdobył wykształcenie w rodzinnym mieście, a następnie w Madurze
i Kartaginie. Po dziesięciu latach uczenia retoryki udał się do Rzymu.
Jego metafizyczny i religijny niepokój zaprowadził
go do sekty manichejczyków, która wydawała mu się bardziej racjonalna od nauki
proponowanej przez Kościół Katolicki. Wykształcony w literaturze pięknej
Augustyn z pewnym zażenowaniem czytał zbyt proste zdania Ewangelii. Nie odkrył
jeszcze piękna Słowa Bożego. Nadal szukał sensu i szczęścia w poszukiwaniach
filozoficznych i w czysto ludzkiej miłości. Od 371 roku przez 15 lat żył w
wolnym związku z kobietą, która urodziła mu syna, Adeodata.
Niezadowolony ze swojej pracy wykładowcy retoryki w
Rzymie postanowił udać się do Mediolanu, bardzo ważnego w tym czasie ośrodka
intelektualnego. Jego więzi z manichejczykami uległy osłabieniu. Dość szybko
zorientował się, że nie odpowiadają oni na najważniejsze pytania, jakie zadaje
sobie człowiek. Nie przypuszczał, że Pan Bóg przygotował dla niego wielką
niespodziankę i dar w osobie
wielkiego Ojca Kościoła, świętego Ambrożego, którego wkrótce miał
zostać pilnym uczniem.
Zachwycił go sposób przemawiania Ambrożego,
doskonale wykształconego nie tylko w mowie, ale też i w rzeczach duchowych.
Spotkał świętego, który promieniał światłem Chrystusa. Reszty dokonał Duch
Święty. W roku 386 przeżył gruntowne nawrócenie, które przemieniło jego
dotychczasowe życie - przyjął chrzest razem ze swoim synem, stając się
człowiekiem modlitwy, zakochanym w Chrystusie. Przestał mu smakować
dotychczasowy tryb życia, odczuł jego pustkę i gorycz.
Ta wewnętrzna przemiana była też czasem duchowej
walki, którą dokładnie opisał w swoim najbardziej znanym dziele
"Wyznania". Napisał je, by oddać chwałę Bogu, oraz by jak najwięcej
młodych ludzi pociągnąć do Jezusa i Jego Kościoła. Mimo iż od napisania "Wyznań" upłynęło
prawie 1600 lat, nie przestają one fascynować, poruszając do głębi ludzkie
umysły i serca. Augustyn ubolewa, że zbyt wiele czasu zmarnował i zbyt wielu goryczy
doświadczył, zanim odkrył Chrystusa:[3]
Późno
Cię ukochałem,
Piękności
dawna i zawsze nowa!
Późno
Cię ukochałem!
We
mnie byłaś, ja zaś byłem na zewnątrz
i
na zewnątrz Cię poszukiwałem.
Sam
pełen brzydoty, biegłem za pięknem, które stworzyłeś.
Byłeś
ze mną, ale ja nie byłem z Tobą.
Z
dala od Ciebie trzymały mnie stworzenia,
które
nie istniałyby w ogóle, gdyby nie istniały w Tobie.
Przemówiłeś,
zawołałeś i pokonałeś moją głuchotę.
Zajaśniałeś,
Twoje światło usunęło moją ślepotę.
Zapachniałeś
wokoło, poczułem i chłonę Ciebie.
Raz
zakosztowałem, a oto łaknę i pragnę;
dotknąłeś,
a oto płonę pragnieniem Twojego pokoju.
Niedługo
po nawróceniu syna zmarła jego matka, Monika. Na kilku stronicach Augustyn
opisuje ostatnią z nią rozmowę. Są to przejmujące karty pełne chrześcijańskiej
nadziei na życie wieczne.
W 396 roku Augustyn został wybrany biskupem Hippony. Był niestrudzony
w trosce o swoją owczarnię, którą karmił komentarzami do Pisma Świętego i
katechezami o sakramentach świętych. Pozostawił po sobie bogatą spuściznę
teologiczną, z której najważniejszy jest "Traktat o Trójcy Świętej",
pisany prawie 20 lat, w którym zebrał najcenniejszy dorobek teologów ze Wschodu
i Zachodu, dotyczący centralnej chrześcijańskiej tajemnicy. Ważnym dziełem
Augustyna, pisanym już pod koniec życia, jest książka "O państwie
Bożym", w której opisał walkę duchową, jaka toczy się w każdej ludzkiej
społeczności. "Wyznania" są świadectwem indywidualnej walki duchowej,
zaś dzieło "O państwie Bożym" zawiera wskazówki, jak budować
cywilizację miłości w wymiarze społecznym, odrzucając cywilizację śmierci
zdominowaną przez ludzki egoizm. Augustyn zmarł w oblężonej przez Wandalów
Hipponie 28 sierpnia 430 roku.
