Święta Agnieszka,
dziewica i męczennica
gnieszka to
bardzo popularne w starożytności świętych.
12-letnia dziewczynka, pochodząca ze starego rodu, miała
ponieść męczeńską śmierć na stadionie Domicjana
około 305 roku. Na miejscu "świadectwa krwi" dzisiaj jest
Piazza Navona - jedno z najpiękniejszych i najbardziej uczęszczanych miejsc
Rzymu. Tuż obok, nad grobem męczennicy, wzniesiono bazylikę pod jej wezwaniem, tam
21 stycznia - zgodnie ze
starym zwyczajem - poświęca się dwa białe baranki. Według przekazów o rękę
Agnieszki rywalizowało wielu zalotników, a wśród nich pewien młody rzymski szlachcic
oczarowany jej urodą. Ona jednak odrzuciła wszystkich, mówiąc, że wybrała Małżonka,
którego nie potrafią zobaczyć oczy śmiertelnika. Zalotnicy, chcąc złamać jej
upór, oskarżyli ją, że jest chrześcijanką. Doprowadzona przed sędziego nie
uległa ani łagodnym namowom, ani groźbom. Rozniecono ogień, przyniesiono
narzędzia tortur, ale ona przyglądała się temu z niewzruszonym spokojem.
Wobec tego odesłano ją do domu publicznego, ale jej postać
budziła taki szacunek, że żaden z grzesznych młodzieńców odwiedzających to
miejsce nie śmiał się zbliżyć do niej. Jeden, odważniejszy niż inni, został
nagle porażony ślepotą i upadł w konwulsjach. Młoda Agnieszka wyszła z domu
rozpusty niepokalana i nadal była czystą małżonką Chrystusa. Zalotnicy znów
zaczęli podburzać sędziego. Bohaterska dziewica została skazana na ścięcie.
"Udała się na miejsce kaźni - mówi święty Ambroży - szczęśliwsza niż inne,
które szły na swój ślub". Poza tą postawą zaszło inne zjawisko. Cudowne
znaki, które miały miejsce podczas tortur spowodowały nawrócenie 160 pogan. Pod
koniec męczennicę wrzucono do ognia. Kiedy wyszła z niego cało, została zabita
ciosem miecza w gardło. Wśród powszechnego płaczu ścięto jej głowę. Poszła na
spotkanie Nieśmiertelnego małżonka, którego ukochała bardziej niż życie. Ta
śmierć była czymś niezwykłym, pisząc o niej: święty Ambroży (340 - 397), święty
Hieronim (345 - 419), papież święty Dionizy (305 - 384), papież Grzegorz I
Wielki i wielu innych.
Jak mówią legendy święta Agnieszka, całkowicie obnażona na
stadionie, została rzucona na pastwę spojrzeń tłumu. Za sprawą cudu okryła się
płaszczem włosów. Imię Agnieszki jest wymieniane w I Modlitwie Eucharystycznej
- Kanonie rzymskim.
Artyści przedstawiają Agnieszkę z barankiem, gdyż
łacińskie imię Agnes wywodzi się zapewne od łacińskiego wyrazu agnus - baranek.
Powstał zwyczaj, że przy klasztorze, który znajduje się przy bazylice, siostry
pielęgnują baranki, które poświęca się w dzień świętej Agnieszki.
Z ich wełny zakonnice wyrabiają paliusze, które papież
rozsyła świeżo mianowanym metropolitom Kościoła katolickiego.
Najdawniejsze wizerunki świętej Męczennicy spotykamy w IV
wieku.
Święta Agnieszka należy do najbardziej popularnych i
znanych świętych Kościoła. Imię to nadaje się obecnie dość często i w Polsce.
W Polskiej literaturze też często jest wymieniana.
Z dniem tej świętej lud związał szereg przysłów, np.:
„Święta Agnieszka wypuszcza skowronka z
mieszka".
Ciało młodej męczennicy zostało złożone w Rzymie u wejścia
do katakumb. Po wielu latach nastały rządy Konstantyna Wielkiego. Pewnego razy
jego córka, Konstancja, ciężko zachorowała. Zdrowie odzyskała dopiero po
żarliwej modlitwie nad grobem świętej Agnieszki. W dowód wdzięczności cesarz
polecił wznieść na tym miejscu świątynię, przy której królewna powołała do
życia żeński monaster.
Agnieszka należy do najbardziej popularnych i znanych
świętych zarówno na Wschodzie jaki i na Zachodzie. Obecnie jej kult nie jest
tak rozpowszechniony. W prawosławiu jest żywy głównie w bizantyjskim obszarze
kulturowym.
Święta zazwyczaj przedstawiana jest jako młoda dziewczyna w szatach żółtych (a
nie czerwonych jak zazwyczaj w przypadku męczenników) i krzyżem męczeńskim w ręce. Na Zachodzie wizerunki świętej artyści
przedstawiają z barankiem z nimbem (wywodząc jej imię od łacińskiego agnus -
baranek).
Ukazywana jest również z dwiema koronami - dziewictwa i
męczeństwa. Nieraz obok niej płonie stos, na którym według jednej z wersji
miała spłonąć. W tradycji zachodniej uważana jest za patronkę dzieci, panien i
ogrodników.
