SZLAKIEM
ZABYTKÓW TECHNIKI – ZABRZE
SZTOLNIA
KRÓLOWA LUIZA
Na industrialnym szlaku Zabytków Techniki [1]
- Śląska ziemia daje dość ciekawy szlak przemysłowy.
Dwa
ciekawe zabytki - sztolnie mogą uchodzić za doskonały przykład wykorzystania
natury w przemyśle. Najbardziej znaną sztolnią jest znajdująca się w
Tarnowskich Górach sztolnia „Czarnego Pstrąga” [2]
wpisana na światową listę UNESCO.
Ale
my zatrzymamy się w innym kompleksie Zabrzańskiej „Sztolni Królowej Luiza” i
kopalni.
Pierwotnie Zabrze [3] było małą rolniczą wioską.
Leżącą pomiędzy dwoma szlakami Bytomia, a Gliwicami. Pierwsza wzmianka pochodzi
z 1295 roku jako Sadbre sive Cuncznidorf - co ma oznaczać jako miejsce za
debrami zarośniętymi dołami z płynącym wśród wzgórz strumieniem. Jeszcze w 1672
roku samo Zabrze zamieszkiwało tylko 34 gospodarzy.
Jest rok 1675 wtedy to nabywa ziemie Zabrzańskie kanclerz
baron Jerzy Welczek (Wilczek) [4] i rozpoczyna się rozwój gospodarczy
tych terenów. Gdzie powstaje browar, młyny wodne, tartaki. Ale najważniejszym
odkryciem przez Salomona Isaaca (Izaak) z Brabantu [5] w 24 listopada 1790 roku,
były pokłady węgla o grubości 1 metra. To właśnie Fryderyk Wilhelm von Reden [6] zlecił poszukiwanie węgla
dla potrzeb przemysłu. Na północnych ziemiach Zabrza zwanych Carnall powstaje w
1796 roku pierwsza państwowa Kopalnia Królowa Luiza. [7] Tak rozpoczęła się
historia rozwoju przemysłu ciężkiego na Górnym Śląsku. A sam obszar pola górniczego
kopalni wynosił 19 km i wydobywano 3miliony ton węgla rocznie.
Chociaż pokłady węgla były blisko powierzchni ziemi, to dla
górników problemem była woda.
Tak też w czerwcu 1799 roku rozpoczęto budowę
podziemnego szlaku wodnego [8] tzw. sztolni i służył do
spływu węgla. Sztolnię budowano aż 64 lat do 10 października 1863 roku. Sama
kopalnia z czasem stała się najnowocześniejszą kopalnią w Europie.
W kopalni
zamontowano wyciągową maszynę parową [9] w 1795 roku.
Sama sztolnia
była łącznikiem w transporcie wodnym. Woda spływała sztolnią w naturalny
sposób, od najwyższego punktu do najniższego. Węgiel był ładowany na łodzie,
transportowany do kanału Kłodnickiego i spławiany rzeką do dalekich Prus i
innych zakątków Europy. Dziś część trasy wodnej jest udostępniona turystom i ma
długość 14 kilometrów.
JZ [10]
Podróżnicy
polecają sprawdzoną bazę noclegową
[1] Szlak Zabytków
Techniki - to po industrialne obiekty przemysłowe znajdujące
się w Województwie Śląskim mieszczące się 26 miastach .Szlak odwołuje się
do tradycji kopal, hut, wody, czy prasy. Cechą wspólną są dawne maszyny
przemysłowe - kiedyś napędzane parą wodną. 26 wrzesień 2020 roku – Święto
szlaku zabytków Techniki - INDUSTRIADA 2020 - tytuł tegorocznej edycji to
„Natura w Przemyśle”.
[2] Sztolnia Czarnego Pstrąga
i kopalnia srebra – kompleks znajdujący się w Tarnowskich Górach i jest arcydziełem
podziemnej hydrotechniki. Sama sztolnia dla turystów jest udostępniana w fragmencie.
Ulica Repecka, park Repecki Tarnowskie
Góry.
[3] Zabrze –miasto na
Górnym Śląsku znajdujące się pomiędzy Gliwicami, a Katowicami. Pierwotnie była
to mała wioska. Pierwsza wzmianka pisana pochodzi z 1295 roku i mówiła „Sadre
sive Cuncznidorf” - co w tłumaczeniu to miejsce za debrami i zarośniętymi
dołami płynącym wzdłuż strumieniem. Samo miasto Zabrze prawa miejskie otrzymało dopiero niedawno 1 października 1922
roku i było to rozporządzenie Pruskiego Rządu Państwowego z dnia 22 września 1922
roku. Gmina nazywała się Hindenburg .
[4] W 1675 ziemie
Zabrzańskie nabywa kanclerz baron Jerzy Welczek (Wilczek)
[5] Salomon Isaac
(Izaak) z Brabantu - odkrywa pokłady węgla 24 listopada 1790 roku.
[6] Fryderyk Wilhelm
von Reden ( Friedrich Wilhelm von Reden) urodzony 23 marca 1752 roku w Hameln,
zmarł 3 lipca 1815 roku w Bukowcu - był niemieckim dyrektorem Wyższego Urzędu
Górniczego we Wrocławiu ,póżniej ministrem w rządzie Pruskim. Zasłużył się w
rozwój przemysłu na Górnym Śląsku. W 1786 roku otrzymuje tytuł hrabiowski z rąk
króla Fryderyka Wilhelma II. W 50 rocznicę od uruchomienia pierwszego pieca Hutniczego
w Królewskiej Hucie – dziś Chorzów powstał pomnik dwa razy został zburzony
ostatecznie trzeci na Chorzowskim rynku postawiono 6 września 2002 roku i był
autorstwa Tyskiego rzeźbiarza Augusta Dyrdy. W inskrypcji zostały zawarte słowa:
(…) Miłośnicy Miasta Chorzów po zniszczeniach zrekonstruowali pomnik wielkiego
człowieka twórcy przemysłu XVIII i XIX wieku na Śląsku, oddając tym cześć
Fryderykowi Wilhelowi Hrabiemu von Reden.
[7] Królowa Luiza - Pierwsza
kopalnia w Zabrzu powstała w 1796 roku znajdująca się na północnych ziemiach zwanych
Carnall.
[8] W czerwcu 1799 roku
rozpoczęto drążyć sztolnię ukończono dopiero po 64 latach w 1863 roku. Sama
sztolnia ciągnęła się od kopalni „Król” w Królewskiej Hucie –dziś to Chorzów do
kopalni „Królowa Luiza” w Zaborzu i do dzisiejszej ulicy: Miarki. Sztolnia
służyła do transportu węgla i odwodnienia . W latach 1792 -1822 zbudowano kanał Kłodnicki co było
przedłużeniem Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej.
[9] W maszynowni szybu
Carnall - znajduje się parowa maszyna wyciągowa wyprodukowana w 1915 roku w
hucie Eisenhütte Prinz Rudolfh w niemieckim Dülmen o mocy 2 tysięcy koni
mechanicznych i jest uruchomiana dla zwiedzających.
[10] Jacek Źróbek
–Członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, -
udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej,
miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka
Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co
tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie
Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.
Autor
kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę
istnienia.
W
działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska –
współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych
inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości
państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe,
północne , zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.
