SZÉCHENYI ISTVÁN WĘGIERSKI ODNOWICIEL- NA SZLAKU MONARCHII AUSTRIO - WĘGIERSKIEJ

NA SZLAKU SŁOWACKIM – BRATYSŁAWA SZÉCHENYI ISTVÁN WĘGIERSKI ODNOWICIEL

Spacerując ulicami Bratysławy odkryjemy kilka tablic pamiątkowych postaci związanych z miastem czy Europą środkową. Mojej uwadze zwróciła tablica poświęcona generałowi István Széchenyi.[1]

tablica poświęcona Grafowi  Szechenyi Istvan w Bratysławie 

Kim była ta postać?

Historia Istvána rozpoczyna się 21września 1791 w Wiedniu ,urodzony jako najmłodszy z sześciorga dzieci hrabiego Ferenca Széchényi. [2] Rodzina wywodząca się z Węgier ,arystokratyczna . Zatrzymajmy się na chwilę na ojcu Ferencie urodzony w królestwie Węgierskim i cesarstwie Austriackim w wiosce Fertőszéplak znajdującym się na północno-zachodnich rubieżach Węgier w hrabstwie Győr-Moson-Sopron w bliskości granicy Austrii i Słowacji.

 Hrabia Ferenc zakłada w 1802 roku Węgierską Bibliotekę Narodową i Muzeum Narodowego w Budapeszcie . Biblioteka nosi nazwę biblioteki narodowej Széchényi. Széchényi podróżował po świecie, kupując węgierskie książki, które ofiarował narodowi.

W następnym roku biblioteka publiczna została otwarta w Peszcie. Przykład Széchényi zaowocował ogólnokrajowym ruchem darowizn książek do biblioteki. 13 grudnia 1820 roku w Wiedniu umiera. Niewątpliwie ojciec i matka Julianna Festetics of Tolna mieli wpływ na młodego Istvána, który rozpoczyna swoją karierę wojskową jako kawalerzysta przeciw Napoleonowi Bonaparte, gdy nie awansowano go do rangi majora, porzucił wojsko i poświęcił się całkowicie odnowie narodu węgierskiego.

 Dzieciństwo spędził w Nagycenku i Wiedniu.

Tam też pobierał nauki przez prywatnych nauczycieli w domu rodzinnym Nagycenk pod kierunkiem ojca, ale zdał egzaminy w instytucjach publicznych. Zagrożenie ze strony Napoleona i ważące losy imperium Austriackie od 1796 roku. Powodują że 17 István zostaje wysłany przez ojca do wojska w 1808 roku. Uczestnicząc w bitwach umacnia swoją karierę wojskową . 

W czasie bitwy w Wirtembergii [3] 7 kwietnia 1809 roku István Széchenyi otrzymuje awans do stopnia porucznika w pułku huzarów. Kilka bitew dla młodego Istvána miało znaczenie, generał Meskó wysłał podpułkownika Grafa Széchenyi z jego sztabu w bitwie o Rabb [4] w 1809 roku do arcyksięcia Józefa, dziennikarza, w nocy 14 czerwca. " Széchenyi wziął łódź nad Dunajem, unikając złapania w ręce Francuzów i dotarł do obozu arcyksięcia. Najważniejsza bitwa, która przeważyła szalę przegranej Napoleona była w Lipsku [5] zwana ,,Bitwą narodów”.

 Jest wieczór z 16 października 1813 roku rada wojskowa sojuszników decyduje że 18 października o skoordynowanym i dalekosiężnym ataku na okrążoną armię Napoleona. Niezbędna była idealna koordynacja pomiędzy różnymi oddziałami. Ofensywę ataku rozpoczął książę Karl Philipp Schwarzenberg [6] feldmarszałek Austriackiej armii. 

Stacjonującej w miejscowości Rötha na południe od Lipska.

Na zamku Rötha był obecny car Aleksander I Pawłowicz (Romanow) [7] i cesarz Austriacki Franciszek II (I) Habsburg. [8] Młody Széchenyi zaproponował przekazanie porządku ataku feldmarszałkowi polnemu dowódzcy pruskiemu Gebhard Leberecht von Blücher (Gebhard Leberecht Fürst Blücher von Wahlstatt), który stacjonował na północ od miasta, a następnie do innych dowódców wojsk sprzymierzonych. Wieczorem 16 października opuścił miasto na koniu. Po niebezpiecznej jeździe okrążył Lipsk od zachodu i dotarł do obozu generała Blüchera o świcie 17 października. Széchenyi zmienił konia i wrócił na rozkaz Blüchera do Breitenfelda, by poinformować Jean-Baptiste Julesa Bernadotte'a, Generalissimo z armii północy. Rankiem 18 października wrócił do obozu Schwarzenbergów. Po tym zdarzeniu Szechenyi został awansowany do stopnia kapitana pierwszej klasie kawalerii i odznaczony orderem świętego Vladimira [9] przez cara Aleksandra I z Rosji. 

Kolejne odznaczenie otrzymuje 1814 roku jako pruskie odznaczenie wojskowe za zasługi i biały krzyż na Order Świętych Maurycego i Łazarza. [10] 

Kilka razy został ranny na polu bitwy. 

Ostatnia bitwa jaką István Széchenyi stoczył była pod Tolentino. 

Jest 2 maja 1815 roku oddziały dowodzone przez Széchenyi rozproszyły osobistą straż Joachima Murata.

Został odznaczony małym krzyżem orderu świętego Ferdynanda. [11]

15 lutego 1826 roku ostatecznie podejmuje decyzje o opuszczeniu armii wtedy też zostaje odznaczony Krzyżem Wojskowym Austrii. 

Niewątpliwe kariera wojskowa Széchenyi dała możliwości podróżowania i kształtowania swojego charakteru, ale i studiowanie literatury i sztuki starożytnej Grecji i Włoskiej.

 W maju 1825 roku został mianowany szambelanem delegacji, który reprezentował cesarza Franciszka I Habsburga do ceremonii koronacji Karola X w katedrze Reims.

 Porzucając karierę wojskową swoją rolę odkrywa w polityce i przedsiębiorczości. 

Swoją nową drogę rozpoczyna jako odnowiciel narodowy w Węgierskiego ruchu liberalnego, ostatecznie w latach czterdziestych utracił przywództwo na rzecz Lajosa Kossutha. 

Idąc w ślady ojca i pod wpływem Jeremy Benthama i Adama Smitha od 1825 roku zakłada Węgierską Akademię Nauk. [12] 

Széchenyi w obliczu oporu węgierskich powiatów Metternich musiał wezwać sejm po trzynastu latach przerwy. Sesja parlamentarna rozpoczęła się pełnym patriotycznym zapałem jest 3 listopada 1825 roku w Pozsony dzisiejsza Bratysława. Széchenyi stał się symboliczną postacią epoki reform Węgier. 

W swoim przemówieniu zaproponował utworzenie Węgierskiej Akademii Nauk i zaoferował 60 000 forintów.

 To zwołanie zapoczątkowało erę reform do 1848 roku. 

Niewątpliwie István Széchenyi jako wybitny polityk dla Węgier był wielkim odnowicielem .

Czy tylko był politykiem?

Gdy poznamy tą postać to możemy dowiedzieć że był też wybitnym przedsiębiorcą, ale i autorem książek społeczno-ekonomicznych.

 Zatrzymajmy się na chwilę na roli przedsiębiorcy.

Wśród projektów, których był inicjatorem to połączenie i zbudowanie pierwszego mostu pomiędzy Budą i Pesztem -Most Széchenyiego – węgierski Széchenyi Lánchíd. [13] 

Tu warto zwrócić uwagę że każdy na moście płacił myto, nawet arystokracja.

 Inne projekty to rozwiązywanie struktury transportowej  i wspierał żeglugę parową. Jego projekty dały prace nad uregulowaniem Dunaju i Cisy. 

Powodzie jakie nawiedzały równinę wielki Alföld powodując straty materialne i ludzkie przyczynia się do powstania projektu deweloperskiego zaprojektowanego przez inżyniera Pála Vásárhelyi, którego prace rozpoczęły się 27 sierpnia 1836 roku.

 Co dało regulację Cisy. [14] Zmniejszono wtedy długość rzeki, wykopując nowe koryto rzeki o długości 136 kilometrów. Zbudowano martwą rzekę o długości prawie 600 kilometrów i zwiększono nachylenie rzeki. 

Innym projektem był zbudowany pierwszy młyn parowy.

W 1836 roku Széchenyi poślubił Hrabinę Crescent (Louise) Seilern-Aspang (wdowę Zichy) 

Rodzina liczyła dwóch synów i córkę: Béla , Ödön, Júlia.

 Kolejna działalność Széchenyi to autorska jako pisarz głównie z problemów społeczno –ekonomicznych. 

Były to książki: Kredyt-Hitel to krytykowanie Austriacką politykę celną.

 Inna książka to Światło -Világ jest to propozycja reform, obejmująca reformę prawa cywilnego i podatkowego. 

Wiosna ludów i powstanie Węgierskie w 1848 /1849 przyczyniło się do załamania nerwowego. Końcówkę życia spędził w domu opieki psychiatrycznej w Döbling- dzisiejsza dzielnica Wiednia.

 8 kwietnia 1860 roku odbiera sobie życie. 

Dla mieszkańców Węgier István Széchenyi to wybitny odnowiciel narodowy doskonały ekonom polityk i przedsiębiorca.

JZ

Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową

https://www.booking.com/s/11_6/jacekz97

---

[1] István Széchenyi- wojskowy , polityk przedsiębiorca  arystokrata węgierskiego pochodzenia  urodzony 21 wrzesień  1791 w Wiedniu zmarł 8 kwietnia 1860 roku w Döbling

[2] Ferenca Széchényi- ojciec hrabia arystokrata urodzony w wiosce Fertőszéplak , założyciel  Węgierskiej Biblioteki Narodowej i muzeum Narodowego w Budapeszcie 13 grudnia 1820  w Wiedniu umiera

[3] Bitwa pod Wirtembergią -7 kwietnia 1809 rok

[4] Bitwa  pod Rabb – 14 czerwiec 1809 rok

[5] Bitwa pod Lipskiem – zwana Bitwą narodów – 16- 18 – październik 1813 rok pokonanie wojsk Napoleoński

[6] Karl Philipp Schwarzenberg –książę Austriacki feldmarszałek austriackiej armii

[7] Aleksander I Pawłowicz (Romanow) car Rosji

[8] Franciszek II (I) Habsburg- cesarz Austrii

[9] Order świętego Vładimira  odznaczenie wojskowe Rosyjskie

[10] Order Świętych Maurycego i Łazarza – odznaczenie Pruskie

[11] order świętego Ferdynanda odznaczenie Włoskie

[12] Węgierska Akademia Nauk – powstanie 1825roku 3 listopada na sesji parlamentarnej w Pozsonach dzisiejszej Bratysławie István Széchenyi inicjuje założenie akademii

[13] Széchenyi Lánchíd.- pierwszy most łańcuchowy  łączący Budę z Pesztem

[14] Układ  Cisy -  regulacja rzeki Cisy 27 sierpnia 1836 projekt inżyniera Pála Vásárhelyi budowa István Széchenyi