Gotyk Antona Pilgrama w Brnie

SZLAKIEM MORAW I AUSTRII GOTYK ANTONA PILGRAMA

SZLAKIEM MORAW I AUSTRII

GOTYK ANTONA PILGRAMA

Podróżując po Europie Południowej w stronę Morawskiej [1] i Austriackiej [2] ziemi możemy odkryć zachowany jeszcze styl architektoniczny – gotycki. [3] Historia architektury gotyckiej sięga późnego średniowiecza i czasów XIII wieku do początków XVI wieku.

Architektura gotycka w swoim zamierzeniu ma odzwierciedlać Boską naturę i wielbić Boga. Tak też przyglądając się stylowi zobaczymy strzeliste ogromne bryły kościołów tworzą swoją formę delikatną ekspresyjną i lekką. Gdy wejdziemy do środka to barwne światło wnikające do środka przez wysokie witraże daje poczucie uduchowienia. Często człowiek zwracając uwagę na sklepienie kieruje wzrok ku górze. Kolebką stylu gotyckiego jest Francja [4] jest rok 1144 wtedy opat Sugeriusz podejmuje się przebudowy chóru w opactwie Saint Denis [5] jest to znane miejsce pochówków królów Francji. Warto tu dodać że przebudowa miała związek z odkryciem pism neoplatońskich Pseudodioziego. Powoli styl gotycki zaczął się rozwijać w Europie najpierw około 1175 roku w Anglii po 1200 roku dotarł do Niemiec. Sklepienia krzyżowo-żebrowe stały się symbolem wielu kościołów. Pierwszym gotyckim obiektem jest Bazylika świętego Dionizego w Saint-Denis. Charakterystyczne budynki ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym z XI i XII wieku powstały w Normandii, oraz w północnych Włochach np. w Mediolanie. Kolejnym wyróżnieniem jest tzw. łuk ostry, który możemy odkryć w Burgundii w sklepieniu kościoła benedyktynów w Cluny. [6] Najbardziej znanym w stylu łuków ostrych można zaliczyć bazylikę Saint Martin des Champ w Paryżu. Dziś wiele sakralnych budynków we Francji zostało zniszczonych przez laicyzację społeczeństwa. W wiele z nich pełni rolę muzeów lub bezpowrotnie zostało rozebranych. Konstrukcje okresu gotyckiego charakteryzują się budowlami kościołów na planie trójnawowej bazyliki ale też stylu halowego. Zatrzymując się w Brnie [7] jednym z gotyckich kościołów trójnawowych może być bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny,[8] a ufundowana przez córkę Ryksę Elżbietę króla Polskiego Przemysława II. Architektura okresu gotyckiego to też budownictwo świeckie które wpisuje się w zabudowę miast. Są to ratusze i siedziby władz miejskich, czy mosty i barbakany. Warto tu jeszcze zwrócić uwagę na gotycki styl w szpitalach, a budowane przez bractwo Świętego Ducha. Ale przejdźmy już do budowniczych stylu gotyckiego. Gdy będziemy wędrować po stolicy Moraw Brnie. Na pewno zauważymy ciekawy portal starego ratusza. Jeden z symboli Brna niewątpliwie oddaje kunszt rzeźbiarza.

Kim był ten budowniczy?

Gdy podróżujemy i odwiedzamy różne zabytki często spotkamy się z nazwiskiem Anton Pilgram. [9] Będąc w Znojmo [10] natrafiłem na rysunki Pilgrama klasztoru Louka. [11] Historia Antona Pilgrama wiąże się z dwoma miastami to Brno i przede wszystkim Wiedeń. Anton Pilgram urodzony około 1460 roku w Brnie tam też rozpoczynał swoją przygodę jako budowniczy i rzeźbiarz architektury gotyckiej. Anton to urodzony w rodzinie malarzy i rzeźbiarzy osiadłej w Brnie i Igławie to Jihlava co najmniej od połowy XIV wieku. W Brnie najważniejsze dzieła to portal starego Ratusza i kościół świętego Jakuba. Wielcy przedstawiciele rzeźbiarstwa gotyckiego to niewątpliwie pochodzą z Salzburga.

Czy Anton Pilgram w młodości otarł się o warsztat wielkiego Nicolausa Gerhaerta van Leyden? Tego nie wiemy. Swoje doświadczenie  w młodości nabierał w krajach Germańskich. Gdzie ślady jego dłuta poprowadzą nas do Badenii-Wirtembergii: u świętego Kilana w Heilbronn i w kościele w Schwieberdingen koło Stuttgartu. 30 lat później powraca do swojego miejsca urodzenia Brna i w 1495 roku rzeźbi gmerka przy kręconych schodach w kościele świętego Jakuba, a drugi miał powstać w 1502 roku i znajduje się przed wejściem do kaplicy mariackiej tego kościoła. W bliskości kościoła odkryjemy kruchtę. Kolejna perełka budowlana pochodzi z 1508 roku i była to brama Żydowska, dziś już nie istnieje. Część rzeźb możemy zobaczyć w miejskim lapidarium. Ale najcenniejszym rzeźbiarskim dziełem Antona Pilgrama jest portal Brneńskiego ratusza  tzw.: Stará radnice, który powstał w 1511 roku.

Zatrzymajmy się na chwilę przy starym ratuszu. Tu trzeba wspomnieć że ratusz jest w bocznej uliczce. Wejście do ratusza wyznacza portal który jest smukły pełnoplastyczną konstrukcją. Patrząc na architektoniczną perełkę zauważymy kamienne pnącze sięgające aż ponad drugiego piętra. Kunszt rzeźbiarza wpisuje się w precyzję i misterną i rytmiczną sztukę dłuta. Czy dzisiaj rzeźby odzwierciedlają myśl Pilgrama pewnie nie. Tak też dzisiejsza centralna  Iutitia powstała później zastępując rzeźbę Tronu Łaski to przedstawienie Trójcy Świętej: Bóg Ojciec trzymający Chrystusa ukrzyżowanego, nad nimi widnieje gołębica Ducha Świętego. To często było wpisane w styl kanonu architektury gotyckiej. Poniżej zobaczymy herb. Ach ten kunszt!- przyściennych fial, gdzie cokoły figur niesione na grubych, poskręcanych liściach, kunsztownie zaplecionych, łodygi płożące się po żebrach i dramatycznie wędrujące ku licu muru, przypominając egzotyczne stwory, plątanina żeber, skręcone, potargane sterczynki baldachimów – zachwyca widza. Ale emocje nabierają sensu gdy patrzymy na środkowy pinakiel, którego iglica zgina się, wije, cud. Jak mówią legendy to może zemsta mistrza za niedotrzymanie warunków zapłaty. Ale to tylko legenda. To kunszt rzeźbiarza pokazuje jak skutecznie wspierał się cyrklem i kątownicą nad materiałem.

Dziś podziwiane dzieło Pilgrama stało się zwięczeniem dla Morawskiej ziemi i Brna. Tak też Anton wyrusza do Wiednia, aby stać się budowniczym katedry świętego Szczepana. Gdzie w ciągu kilku lat wznosi chór muzyczny w nawie północnej, tuż przed transeptem i kazalnicę przy filarze nawy głównej. W Europie południowej w tym samym czasie powstają inne dzieła. Michał Anioł wyrzeźbił już Dawida, zmaga się z Mojżeszem na nagrobek Juliusza II, Bramante przymierza się do monumentalnej przebudowy bazyliki świętego Piotra – we Włoszech renesans wkroczył w fazę dojrzałą. Ale w Europie środkowej gotyk odgrywa ważną rolę w architekturze tamtego czasu. Nawiedzając katedrę Wiedeńską poszukajmy sztuki rzeźbiarskie Antona Pilgrama.

Chór przypomina ekscentryczną roślinę o mocno unerwionych liściach, uwieńczoną okazałym, pełnym kwiatem o naprzemian obłych i kanciastych płatkach. Na dole umieścił architekt i rzeźbiarz swą podobiznę zaznaczając że po wsze czasy chce uwiecznić swoje oblicze i imię.

Patrząc na wizerunek dostrzeżemy: na głowie akademicki biret, w ręku kątownica i cyrkiel.

Co daje mu poczucie wiedzy i talentu, by unieść w powietrze kamienną emporę i siły, by ją na swych barkach trzymać. Ta umiejętność wiedzy łączy średniowiecze z renesansem. Dalsza część przygody to lata 1514-1515 wtedy to powstaje słynna Wiedeńska ambona z przedstawieniami Ojców Kościoła: naturalistyczne, ekspresyjne popiersia, przebogaty, mięsisty detal, kamienne ażury i grubo łamane tafle. Gdzie zza okiennicy wygląda nasz Anton że tu osiągnął tu szczyt swych możliwości jako rzeźbiarz. Wielkość tego architekta możemy jeszcze dostrzec na sklepienia w licznych kościołach [12] pogranicza Czesko -Morawsko-Austriackiego to między innymi: Freistadt, Rožmberk koło Czeskiego Krumlowa, Bad Zell, Weißenkirchen an der Traun. To ostatni wielki mistrz gotyku w środkowej Europie, który zmarł w 1515 roku w Wiedniu. Czas już powoli wyruszyć w meandry myśli i okresu gotyku sięgając ku przeszłości.

JZ [13]

DO GALERII ZDJĘĆ

http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/brno-katedra-architektura

http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/szlakiem-austriackim-wieden

Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową

https://www.booking.com/s/11_6/jacekz97

---

[1] Morawy Czeski: Morava, Łacinski: Moravia ,Niemiecki: Mähren – to znajdującą we wschodniej części Republiki Czeskiej - kraina historyczna. Kilka miast Morawskiej części: Ostrava, Ołomuniec, Zlin, Igława, Prościejów ,Kromieryż, Brzesław, Znojmo Hranice. Stolicą jest Brno.

[2] Austria -kraj w środkowej Europie.

[3] Gotyk styl architektoniczny w XIII do XVI wieku w swoim zamierzeniu ma odzwierciedlać Boską naturę i wielbić Boga.

[4] Francja kolebka stylu Gotyckiego.

[5] Opactwo Saint Denis miejsce pochówku królów Francuskich.

[6] Kościół benedyktynów w Cluny charakterystyczny łuk ostry dla stylu gotyckiego

[7] Brno z Niemieckiego: Brünn, Łacińska to Bruna, dawna Polska nazwa to Berno – stolica Moraw leżąca w południowo –wschodniej części Czech u zbiegu rzek Svratki i Svitavy.

[8] Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Brnie. Powstanie w 1323 roku, a zakończenie w 1364 roku. Fundatorem była Królowa Czech księżniczka Polska  Ryksa Elżbieta, budowla w stylu Gotyckim z 3 nawami i jedną kopułą. W 1335 roku królowa została tam pochowana i miejsce jej pochówku zaznaczone jest w posadzce literą E z koroną królewską. Warto tu dodać w czasie koronacji obrazu Czarnej Madonny w 1736 roku, Augustianie zlecili wykonane „srebrnego ołtarza” w Augsburgu. Obraz Czarnej Madonny patronuje Brnu i Morawom.

[9] Anton Pilgram urodzony około 1460 roku w Brnie prawdopodobnie, zmarł 1515 w Wiedniu to austriacki budowniczy i rzeźbiarz, przedstawiciel późnego gotyku. Jego ważne dzieła to portal starego Ratusza w Brnie,oraz Kościół świętego Jakuba. Budowniczy i rzeźbiarz katedry świętego Szczepana w Wiedniu - to ambona i chór.

[10] Znojmo miasto w Czechach – w krainie Południowo- morawskiej.

[11] Klasztor Louka z Czeskiego Loucký klášter; z Niemieckiego: Klosterbruck, w 1190 roku. Fundacja Konrad II Otto wraz z matką zakładają klasztor. Najcenniejszym zabytkiem klasztoru jest ukryta w podziemiach romańsko-gotycka kaplica Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i świętego Wacława.

[12] Kilka kościołów ze Sklepienie Pilgrama na pograniczu Czesko- Morawsko Austriackim: Freistadt, Rožmberk koło Czeskiego Krumlowa, Bad Zell, Weißenkirchen an der Traun.

[13] Jacek Źróbek – Członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.

Autor kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę istnienia.

W działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska – współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe, północne, zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.

NA SZLAKU-BRNO – KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEGO JAKUBA

NA SZLAKU-BRNO – KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEGO JAKUBA

Weź buty i pismo święte i idź. Poruszając się w centrum Brna [1] możemy wyróżnić kilka charakterystycznych budynków jest to katedra Świętego Piotra i Pawła[2], która leży na wzgórzu, oraz 

KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEGO JAKUBA
JAKUBSKÉ NÁMĚSTI

kościół świętego Jakuba[3] -to już w starym Brnie centrum. Jakie tajemnice kryje turystyka sakralna. Moja droga pokierowała mnie do kościoła świętego Jakuba w centrum - to charakterystyczny budynek[4], który świadczy o zaufaniu ludzi do godnego uczczenia Boga. Gdy już nawiedzimy kościół w prezbiterium[5] na sklepieniu zobaczymy malowidła Věžerb Oslavany księży klasztoru cystersów,

a datowane na 1220 rok - wtedy to został też poświęcony pierwotny kościół, a był w stylu romańskim i znacznie mniejszy. Tradycyjnie przy kościołach znajdziemy cmentarz i wiele kaplic. Historia budynku i kaplic to niewątpliwie - pokazuje że dla mieszkańców miała znaczenie czego liczne dowody były w darach i zapiskach ksiąg parafii. Najstarsza kapliczka[6] pochodzi z 1352 roku i należała do Moritz, kolejna kaplica to Bożego Ciała z 1369 roku. Kościół świętego Jakuba to budynek o długości 54 metrów, szerokości 22 metrów, a jego wieża to aż 94 metry. Przyjrzymy się wnętrzu kościoła 

PREZBITERIUM 

prezbiterium przypomina wielokąt, z trzema nawami oddzielone centralnie łukiem triumfalny. W fasadzie zachodniej znajdziemy wieżę z wejściem głównym. Po północnej strony odkryjemy dawną salę z wewnętrznym nadprożem kamienia marki Anton Pilgram. Ta północna sala předsZvoníně[7], to kaplica z Pietą. Anton Pilgram [8] pochodził z Brna, to utalentowany kamieniarz i rzeźbiarz, który pracował w Brnie latach 1500 – 1511 warto dodać że potem przeniósł się do Wiednia i budował katedrę świętego Stefana. Sklepienie kościoła skała się z trzech żeber połączonych w punktach końcowych, które są gwiazdy należą do kręgu Szwabii sklepień sieciowych. Sklepienie chóru jest autorstwa Hansa Kroupa[9]. 27 Kwietnia 1515 roku kościół spłonął. W 1516 roku został ponownie konsekrowany,

OŁTARZ GŁÓWNY Z 1518 ROKU 

ołtarz główny pochodzi z 1518 roku i wykonany jest w kamieniu przedstawia opłakiwanie Chrystusa, oraz ukrzyżowanie,- a wykonane 1519 roku. Nawy stylizowane na włoskiej architekturze wykonane zostały w 1570 roku przez Pietro Gabri z Brna. Zajrzyjmy jeszcze na chór, a wykonany przez Wilka Nagela.

Gdy przyjrzymy się rzemieślniczej pracy nad organami to zobaczymy tak zwany Carvingt[10] to ozdobny narząd króla Dawida z harfą i jego dwóch grających aniołów i ozdobienia a przygotowane przez Antoniego z Rydze. Nowy narząd dodana w 1692 roku przez Jamesa Ryšák organisty z Opawy. W górnej części zewnętrznych filarów możemy zobaczyć gargulce, kraby, rozety i kwiaty[11]. Warto tu zaznaczyć że średniowieczu wyróżniały się dwie szkoły to Brno Petrovská-Piotrowa i Jakubska[12]. Szkoła Jakuba posiadała bogatą bibliotekę[13]. Najrzadszych tomy pochodziły z lat trzydziestych 20 wieku powierzonej, a były nimi 125 iluminowanych rękopisów, w tym 18 to z pochodzenia Brna, oraz 200 sztuk inkunabułów i rzadkich książek. Za prezbiterium odkryjemy

GRÓB LOUISA RADUITA - OBROŃCY BRNA ,
KTÓRY CHCIAŁ BYĆ POCHOWANY W KOŚCIELE ŚWIĘTEGO JAKUBA 

grób Louisa Raduita[14]- który bronił Brna i kościoła Jakuba podczas wojny trzydziestoletniej jego życzeniem było być pochowanym w kościele świętego Jakuba. Louis Raduit to szlachcic francuskiego pochodzenia urodzony w 1608 roku w La Rochelle we Francji. Był dowódcą wojskowym, który walczył po stronie hugenotów w pobliżu jego rodzinnego miasta. Później wstąpił do armii szwedzkiej. Raduit dowódca pułku dragonów i piechoty pułku trzymał szwedzką flagę, licząc że będzie panowała w całej protestanckiej Europie.

CHRZCIELNICA 

Co jeszcze kryją mury kościoła to zostawiam obserwacji turystom , kto wie może mieszkańcy opowiedzą też ciekawe historie związane tym kościołem i z kryptą znajdującą się obok kościoła

https://plus.google.com/u/0/events/cn62rvgg0ukdro2ldupjrd0atoo

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
                                                    konto eMax walutowe Euro
                                                    ubezpieczenia turystyczne 
                                                        konto osobiste w mBanku 

---

[1] Brno -szlak sakralny

[2] Katedra Świętego Piotra i Pawła -wzgórze nad miastem

[3] Kościół Świętego Jakuba – centrum miasta

[4] Historia kościoła Świętego Jakuba

[5] Prezbiterium - malowidła Věžerb Oslavany księży klasztoru cystersów- 1220 rok i konsekracja romańskiego kościoła

[6] Najstarsza kapliczka z 1352 roku – własność Moritz

[7] předsZvoníně -kaplica z pietą

[8] Anton Pilgram – kamieniarz i rzeźbiarz z Brna -prace wykonywał w latach 1500-1511 roku dalej swoje dzieła zostawił w Wiedniu w katedrze Stefana

[9] Hans Kroup -wykonawca sklepień

[10] Carvingt ozdobny narząd króla Dawida - Organy -wykonawca Antoni z Rygi

[11] Ozdoby na zewnętrznych filarach kościoła

[12] Brneńskie szkoły -Petrovská i Jakubska

[13] Biblioteka szkoły Jakubowej liczyła 125 iluminowanych rękopisów i 200 sztuk inkunabułów rzadkich książek

[14] Louis Raduit ur. w 1608 roku w La Rochelle Francja Szlachcic dowódca wojskowy walczący po stronie Husytów, grób znajduje się z tyłu prezbiterium