SZLAKIEM BRATYSŁAWSKICH ZABYTKÓW NIEBIESKI KOŚCIÓŁEK

SZLAKIEM BRATYSŁAWSKICH ZABYTKÓW

NIEBIESKI KOŚCIÓŁEK

Królewskie miasto [1] dla turysty i podróżnika to poszukiwanie ciekawostek mniej znanych. Spacerując w czasie wiosennego dnia uliczkami starej Bratysławy u zbiegu Grősslingová [2] a Bezruča widnieje niebieski budynek. Gdy słońce swoimi promieniami otoczy budynek to doda pięknego koloru. Zatrzymajmy się na chwilę przed niebieską zabudową jest to kościół świętej Elżbiety [3](Kostol svätej Alžbety)Świątynia powstała w latach 1909-1913 jako inicjatywa cesarza Franciszka Jozefa I i była ku czci zmarłej jego żony cesarzowej Elżbiety. Secesyjna budowla wyróżnia się eliptycznym kształtem i 37 metrową wieżą. Projektantem secesyjnej świątyni był węgierski architekt Ödön Lechner [4] współtwórca wielu budynków secesyjnych w Budapeszcie. Niebieski kościółek (Modrý kostolík) to jednonawowa budowla. Przyjrzyjmy się zewnętrznej architekturze tej świątyni.

Wejścia do kościoła otaczają neoromańskie[5] filary z elementami orientalnymi. Nad głównym wejściem zobaczymy ceramiczną mozaikę, która przedstawia świętą Elżbietę Węgierską patronkę kościoła z różami. Te ceramiczne formy zwane majoliką [6] z manufaktury Zsolnay'a z Peczu[7] znajdziemy też w wnętrzu kościoła. Wśród małej architektury obok świątyni dostrzeżemy na ulicy Grösslingovej, znajdujące się secesyjne budynki gimnazjum, tzw. Gymnázium Gamča, tegoż samego architekta Lechnera, które razem ze świątynią oraz plebanią tworzą zwarty i dopasowany kompleks architektoniczny. Zwrócimy jeszcze na mały pomnik z wężem [8]– to kamień w kształcie ceramicznej mozaiki na górze charakterystycznym wężem. Rzeźba ta poświęcona jest nienarodzonym dzieciom.

Czas już nawiedzić kościół. Niewątpliwie wystrój wnętrza to też dominuje kolor błękitu. W bliskości ołtarza pomódlmy się modlitwą do patronki świętej Elżbiety Węgierskiej tak: [9]

Boże,

Ty obdarzyłeś świętą Elżbietę licznymi łaskami,

a szczególnie łaską doskonałego naśladowania Chrystusa

na wzór świętego Franciszka z Asyżu;

daj nam za jej przyczyną

godnie odpowiedzieć na powołanie nas do służby Bożej

i przynieść owoce cnót chrześcijańskich,

zgodnie z Twoją wolą.

Przez Chrystusa, Pana naszego.

Amen.

Gdy już modlitewnych westchnieniach przywitasz się z patronką i Bogiem.

Popatrz na ołtarz i na obraz ze sceną świętej Elżbiety, [10] która urodziła się niedaleko w Bratysławskim zamku w 7 lipca 1207 roku w rodzinie królewskiej. Elżbieta Węgierska była trzecim dzieckiem króla Węgier Andrzeja II z dynastii Arpadów i Gertrudy z Meran. Jako czteroletnia dziewczynka zamieszkała w Wartburgu i została zaręczona z Ludwikiem IV, późniejszym landgrafem Turyngii. Mając czternaście lat wyszła za niego za mąż. Bóg dał im trójką dzieci. W 1227 roku, w czasie wyprawy krzyżowej, umarł jej mąż. Bolesne doświadczenie umocniło i otworzyło Elżbietę na życie duchowe i relację z Bogiem. Dwudziestoletnia wdowa poświęcała czas na wychowanie dzieci, modlitwę i uczynki miłosierdzia..  Elżbieta została odsunięta od życia dworskiego przez regenta jej małoletniego syna, Henryka Raspe, opuściła zamek w Wartburgu. Elżbieta wróciła na krótki czas do zamku w Wielki Piątek 1229 roku w kaplicy zamku w Wartburgu, złożyła na ręce franciszkanów ślub wyrzeczenia się własnej woli, w służbie ubogich i chorych i stała się tercjarką świętego Franciszka. Przeniosła się do Marburga, gdzie ufundowała szpital, w którym sama posługiwała chorym. Z wielką dbałością opatrywała rany chorym na trąd, leczyła kalekich. Biedaczyna z Asyżu był dla niej wzorem, szpital, który założyła, nosił jego imię. Od niego uczyła się wzgardy dla ziemskich bogactw oraz wrażliwości wobec ubogich. Rozdała pokaźne sumy pieniędzy ubogim i pokrzywdzonym. Najbiedniejszych i odrażających sadzała do swego stołu. Zmarła 17 listopada 1231 roku, wyczerpana surowymi pokutami i wytężoną pracą w szpitalu przy posługiwaniu chorym. Cztery lata później kanonizował ją papież Grzegorz IX, a było to 27 maja 1235 roku. Do jej grobu przybywali pielgrzymi, którzy otrzymywali łaski cudownego uzdrowienia.

Wróćmy jeszcze do wnętrza świątyni na ołtarzu podczas konsekracji umieszczono relikwie [11] świętej Elżbiety, świętego Klemensa i świętej Teodory. Przyglądając się w ołtarzu bocznym odkryjemy płaskorzeźbę pokazującą świętą Teresę. Autorami elementów wyposażenia byli artyści węgierscy. Wewnątrz znajdowało się kiedyś marmurowe epitafium poświęcone cesarzowej Elżbiecie, w miejscu płaskorzeźby świętej Teresy. Wyruszmy już dalej wędrując ulicą Grősslingová w kierunku starego rynku.

JZ[12]

DO GALERII ZDJĘĆ

http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/bratyslawski-niebieski-kosciolek

Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową

https://www.booking.com/s/11_6/jacekz97

---

[1] Królewskie miasto – Bratysława.

[2] Ulica Grősslingová.

[3] Niebieski kościółek Modrý kostolík – Kościół świętej Elżbiety Węgierskiej Kostol svätej Alžbety Bezručova 2534/2, 811 09 Bratislava, Słowacja ,powstanie 1909-1913, secesyjny budynek jednonawowy.

[4] Ödön Lechner- Węgierski architekt urodzony 1845 roku w Peszcie, zmarł 1914 roku w Budapeszcie .Warto tu zaznaczyć Lechner to twórca Węgierskiego stylu Narodowego. Urodził się w mieszczańskiej rodzinie bawarskiego pochodzenia był dzieckiem Jánosa Lechnera i Terézy Schuhmayer . Wymienię kilka dzieł jego: 1882-1883. Segedyn, Roosevelt tér 5. Pałac Milkó , 1882-1883. Segedyn, Széchenyi tér 10. Ratusz 1882-1884. Budapeszt, VI. Andrássyego út 25. Kamienica Zakładu Emerytalnego MÁV, tam znajdowała się kawiarnia Drechslera. Dawny Instytut Baletowy.

[5] Neoromański – styl w architekturze

[6] Majolika – to ceramika pokryta nieprzezroczystą polewą ołowiowo-cynową o bogatej kolorystyce. Rodzaj fajansu produkowanego we Włoszech od XIV wieku do XVII w. Z majoliki wyrabiano przede wszystkim bogato zdobione naczynia. Produkcja majoliki zawdzięczamy pod wpływem ceramiki mauretańsko-hiszpańskiej a importowanej do Włoch przez Majorkę .W XV wieku produkcję rozpoczęto także we Florencji . Na początku XVI wieku rozwinął się styl istoriato, ukazujące zdobienie scenami mitologicznymi, historycznymi oraz biblijnymi. Malarzami tego stylu byli zazwyczaj wybitni artyści, a inspiracji szukali w dziełach Rafaela i jego uczniów.

[7] manufaktury Zsolnay'a z Peczu- Pecz po węgiersku. Pécs; dawna polska nazwa Pięciokościoły to miasto w południowych Węgrzech. Znajduje się na południowych zboczach gór Mecsek w Kraju Zadunajskim.

[8] Pomnik z wężem- poświęcony dzieciom nienarodzonym

[9] Modlitwa do Świętej Elżbiety Węgierskiej

[10] Święta Elżbieta Węgierska urodzona w Bratysławie (Pressburg ,Pozsony, Slowacja w Sárospatak, Węgry) 07 lipca 1207roku zmarła17 listopada 1231 roku Marburg, Niemcy Kanonizacja 27 maja 1235 roku przez papieża Grzegorza IX

[11] W ołtarzu znajdują się relikwie świętej Elżbiety, świętego Klemensa i świętej Teodory

[12] Jacek Źróbek – Członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.

Autor kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę istnienia.

W działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska – współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe, północne, zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.

SZLAKIEM WĘGIER SŁOWACJI I AUSTRII BAROK - FRANC ANTON PILGRAM

SZLAKIEM WĘGIER SŁOWACJI I AUSTRII

BAROK - FRANC ANTON PILGRAM

Podróżując po Europie Południowej w stronę Morawskiej [1] Słowackiej i Austriackiej [2] ziemi możemy odkryć zachowany jeszcze styl architektoniczny – barokowy. [3] Historia architektury barokowej sięga czasów końca XVI wieku do XVIII wieku.

Początkiem przemian stylu barokowego wywodzi się z Włoch i rozpowszechnił się po całej Europie. Zwróćmy uwagę na charakterystyczne cechy baroku to jest dynamika co ma oddawać wyrażenie ruchu, emocji bogactwo kształtów oraz dekoracji i wspaniałość. Zatrzymajmy się na chwilę nad słowem Barok. W języku Portugalskim na początku używano nazwy perles baroques [4] lub pérola Barrosa co oznacza perły o nieregularnych kształtach. Gdy sięgniemy czasów średniowiecza to by nazwano stylem nadętym i niepoprawnym. Dziś gdy przyglądamy się kulturze i stylowi baroku to możemy określić że jest bogactwem smaku tamtej epoki. Prekursorem do stylu barokowego możemy zaliczyć Michała Anioła chociaż cechy zakorzenione jeszcze w sztuce renesansu, to artysta w freskach sądu Ostatecznego zapowiada nowy styl czyli barok. Pod koniec renesansu sztuka  wymyka się nadając formę groteski, zabawy, złudzenia optycznego. Pojawienie się baroku było przezwyciężeniem tego stanu. Po soborze Trydenckim uregulował program myślenia, który w swojej formie zapoczątkował odrodzenie chrześcijaństwa w wielu dziedzinach sztuki, kultury i architektury. Tak też w sztuce baroku cechy zacierają się w różnych sztukach pięknych. Do perełek architektonicznych okresu baroku możemy zaliczyć Plac Świętego Piotra w Rzymie [5] to monumentalne dzieło architektury i miejskiego baroku. Do najważniejszych architektów barokowymi należą trzej Włosi: [6] architekt Gian Lorenzo Bernini, Francesco Borromini i Guarino Guarini. Inni znani architekci tego okresu, którzy zapisali się na karty historii to: Pietro da Cortona, Filippo Juvarra, Johann Bernhard Fischer von Erlach , Johann Lukas von Hildebrandt, Balthasar Neumann, Dientzenhoferów, której dwóch członków, ojciec Kryštof i syn Kilián Ignác,  pracowali głównie w Czechach. Przyjrzyjmy się samej architekturze sakralnej to artyści bazują na emocjach i wewnętrznym napięciu dające poczucie nieba przeniesionego na ziemię co sztukaterii ukazuje się jako bogactwo. Forma budynków i wnętrz wyznacza elipsa lub jest jego przecięciem  co daje wrażenie nieskończoności, a elementami wspólnymi są kopuły, putto [7] – czyli motyw dekoracyjny małego nagiego chłopca ,często też przedstawiająca uskrzydloną postać anioła – co odzwierciedla nawiązanie do antycznego bóstwa –Erosa. Wnętrza są bogato zdobione. Przedstawicielami malarstwa [8] barowego to Caravaggio, Diego Velázquez, Peter Paul Rubens, Rembrandt van Rijn, Giovanni Battista Tiepolo, Pietro da Cortona , Pieter Claesz i Andrea Pozzo. Karel Škréta , Petr Brandl i Václav Vavřinec Reiner pracowali w Czechach. W muzyce [9] to słynnych kompozytor Johann Sebastian Bach. Zatrzymajmy się jeszcze na innej postaci!

Kim był Fran Anton Pilgram ?

Podróżując po ziemi Czeskiej, Słowackiej, Węgierskiej, czy Austriackiej zobaczymy wiele perełek baroku, a przewodniczy wymieniają też nazwisko Pilgram. W samym Wiedniu wymienia się dwóch okresu gotyku to Anton Pilgram [10] żyjący w latach 1460-1515 budowniczy katedry świętego Szczepana. Nasz przedstawiciel stylu barokowego to Franz Anton Pilgram [11] który urodził się 7 czerwca 1699 roku Feldkichen in Kärnten. Swoje młode lata spędził w warsztacie budowlanym wuja Franza Jänggla i współpracował z nim w klasztorze w Göttweig oraz w Heiligenkreuz . W 1727 roku został przyjęty jako mistrz Wiedeński i kamieniarz w cechu, a w 1731 roku został Dolnej Austrii prowincjonalny architekt . Po jego śmierci w 1734 roku wyruszył do Włoch tam poznał twórczość Francesco Borromini, Pietro Cortona i Carlo Rainaldi. Jego udana kariera wkroczyła w czasy zmian pokoleniowych i narodowych. Franc Pilgram to był przedsiębiorcą budowlanym, znawcą swojego fachu. Ta umiejętność którą rozwinął z mieszczańskiego budownictwa uczyniła go na niezależnego architekta i projektanta budynków. Co w tamtych czasach dało mu poczucie spełnienia, oraz podjęcia wielkich wyzwań jako budowniczy kościołów. Tak też sprawdził się w służbie kościelnej arystokracji, opatów i biskupów, którzy zatrudniali go jako architekta, mistrza budowniczego, technika i dekoratora. Jego dzieła to trzydzieści kościołów i klasztorów w monarchii habsburskiej zbudował około trzydziestu kościołów i klasztorów. To kilka cennych perełek autorstwa Pilgrama Franca pracował dla cystersów w Sv. Gotthard w latach 1728 - 1755 i Heiligenkreuz w latach 1729 - 1755, dla Zakonu Premonstratensów w Louce i Jasovie w latach 1750 - 1766, dla kobiet Elżbietańskich w Bratysławie w latach 1739 – 1743. W Wiedniu i Linzu opracował plany i kierował budową Kamaldul klasztoru w Majk w latach 1734 – 1761, a wzorował się na klasztorze Kamaldul w Nitrze. (zobacz też) Franz Anton Pilgram jest autorem kilku reprezentacyjnych budowli, którymi przyniósł na Słowację elementy rzymskiego radykalnego baroku, ukształtowane przez austriackie środowisko artystyczne.

 Dzięki mecenatowi i działaniom inwestycyjnym arcybiskupa Esztergom Imrich Eszterházy został zrealizowany kościół i klasztor świętej Elżbiety na północno-wschodnich przedmieściach Bratysławy.(zobacz też) Pilgram przedstawił się tutaj jako syntetyzujący eklektyk genialnie komponującej się architektury z wysokiej jakości dekoracją artystyczną Paula Trogera i Ludvíka Godeta. Warto tu wspomnieć o Bratysławskim ratuszu,(zobacz też) której wieżę przebudował. Zmarł 28 października 1761 roku w Wiedniu. Po śmierci Wiedeńscy włodarze docenili jego barokowy wkład i w 1862 roku jedną z ulic nazwali Pilgramgasse znajdującej się na Margareten w 5 dzielnicy.

W niedługim czasie w 1867 roku nazwano jego imieniem most pilgram. 

Jest ojcem astronoma Antona Pilgrama.

JZ [12]

DO GALERII ZDJĘĆ

http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/ https://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/bratyslawski-niebieski-kosciolek

http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/szlakiem-austriackim-wieden

Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową

https://www.booking.com/s/11_6/jacekz97

---

[1] Morawy Czeski: Morava, Łacinski: Moravia ,Niemiecki: Mähren – to znajdującą we wschodniej części Republiki Czeskiej - kraina historyczna. Kilka miast Morawskiej części: Ostrava, Ołomuniec, Zlin, Igława, Prościejów ,Kromieryż, Brzesław, Znojmo Hranice. Stolicą jest Brno.

[2] Austria -kraj w środkowej Europie.

[3]Barok styl architektoniczny, ale i w kulturze europejskiej od końca  w XVI wieku do XVIII wieku . Styl ten wyróżnia dziwność nietypowość, co z Portugalskiego Barroco tłumaczy się jako „perła o nieuregulowanym kształcie”

[4] perles baroques lub pérola Barrosa z języka Portugalskiego Barok - co oznacza perły o nieregularnych kształtach.

[5] Plac Świętego Piotra w Rzymie –perła architektury baroku.

[6] Trzech Włoskich architektów przedstawicieli baroku to :architekt Gian Lorenzo Bernini , Francesco Borromini i Guarino Guarini.

[7] putto – czyli motyw dekoracyjny małego nagiego chłopca ,często też przedstawiająca uskrzydloną postać anioła – co odzwierciedla nawiązanie do antycznego bóstwa –Erosa.

[8] Przedstawicielami malarstwa barowego to Caravaggio, Diego Velázquez, Peter Paul Rubens, Rembrandt van Rijn , Giovanni Battista Tiepolo , Pietro da Cortona, Pieter Claesz i Andrea Pozzo. Karel Škréta, Petr Brandl i Václav Vavřinec Reiner pracowali w Czechach.

[9] Muzyka baroku to Johann Sebastian Bach.

[10] Anton Pilgram urodzony około 1460 roku w Brnie prawdopodobnie, zmarł 1515 roku w Wiedniu to Austriacki budowniczy i rzeźbiarz, przedstawiciel późnego gotyku. Jego ważne dzieła to portal starego Ratusza w Brnie, oraz Kościół świętego Jakuba. Budowniczy i rzeźbiarz katedry świętego Szczepana w Wiedniu - to ambona i chór.

[11] Franz Anton Pilgran to urodzony 7 czerwca 1699 Feldkichen in Karnten zmarł 28X 1761 w Wiedniu architekt Austriacki uczeń Johanna Lukasa von Hildebrandta działający w Monarchii Habsburgów. Jego dzieła to: Słowacja : Bratysława - Elżbietański klasztor, kościół św. Trójca, Ratusz Staromiejski. Nitra: Katedra św. Jimrama, Kolumna Marii Plagi. Galanta: Kaplica Matki Bożej Bolesnej. Jasov - Klasztor przedmonstratensów.

Austria: Furth bei Göttweig, klasztor benedyktynów Göttweig, Święty Krzyż, Klasztor cystersów, Kalwaria. Linz: Elżbietański klasztor, Riegersburg: pałac. Wiedeń: Rottal Palace. Węgry: Fertőrákos – pałac, Mikrofon - Klasztor Kamaldul , Szentgotthárd -Klasztor cystersów. Czechy: Znojmo- Klasztor przedmonstratensów Louka.

[12] Jacek Źróbek – Członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.

Autor kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę istnienia.

W działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska – współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe, północne, zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.