SZLAKIEM WĘGIER SŁOWACJI I AUSTRII BAROK - FRANC ANTON PILGRAM

SZLAKIEM WĘGIER SŁOWACJI I AUSTRII

BAROK - FRANC ANTON PILGRAM

Podróżując po Europie Południowej w stronę Morawskiej [1] Słowackiej i Austriackiej [2] ziemi możemy odkryć zachowany jeszcze styl architektoniczny – barokowy. [3] Historia architektury barokowej sięga czasów końca XVI wieku do XVIII wieku.

Początkiem przemian stylu barokowego wywodzi się z Włoch i rozpowszechnił się po całej Europie. Zwróćmy uwagę na charakterystyczne cechy baroku to jest dynamika co ma oddawać wyrażenie ruchu, emocji bogactwo kształtów oraz dekoracji i wspaniałość. Zatrzymajmy się na chwilę nad słowem Barok. W języku Portugalskim na początku używano nazwy perles baroques [4] lub pérola Barrosa co oznacza perły o nieregularnych kształtach. Gdy sięgniemy czasów średniowiecza to by nazwano stylem nadętym i niepoprawnym. Dziś gdy przyglądamy się kulturze i stylowi baroku to możemy określić że jest bogactwem smaku tamtej epoki. Prekursorem do stylu barokowego możemy zaliczyć Michała Anioła chociaż cechy zakorzenione jeszcze w sztuce renesansu, to artysta w freskach sądu Ostatecznego zapowiada nowy styl czyli barok. Pod koniec renesansu sztuka  wymyka się nadając formę groteski, zabawy, złudzenia optycznego. Pojawienie się baroku było przezwyciężeniem tego stanu. Po soborze Trydenckim uregulował program myślenia, który w swojej formie zapoczątkował odrodzenie chrześcijaństwa w wielu dziedzinach sztuki, kultury i architektury. Tak też w sztuce baroku cechy zacierają się w różnych sztukach pięknych. Do perełek architektonicznych okresu baroku możemy zaliczyć Plac Świętego Piotra w Rzymie [5] to monumentalne dzieło architektury i miejskiego baroku. Do najważniejszych architektów barokowymi należą trzej Włosi: [6] architekt Gian Lorenzo Bernini, Francesco Borromini i Guarino Guarini. Inni znani architekci tego okresu, którzy zapisali się na karty historii to: Pietro da Cortona, Filippo Juvarra, Johann Bernhard Fischer von Erlach , Johann Lukas von Hildebrandt, Balthasar Neumann, Dientzenhoferów, której dwóch członków, ojciec Kryštof i syn Kilián Ignác,  pracowali głównie w Czechach. Przyjrzyjmy się samej architekturze sakralnej to artyści bazują na emocjach i wewnętrznym napięciu dające poczucie nieba przeniesionego na ziemię co sztukaterii ukazuje się jako bogactwo. Forma budynków i wnętrz wyznacza elipsa lub jest jego przecięciem  co daje wrażenie nieskończoności, a elementami wspólnymi są kopuły, putto [7] – czyli motyw dekoracyjny małego nagiego chłopca ,często też przedstawiająca uskrzydloną postać anioła – co odzwierciedla nawiązanie do antycznego bóstwa –Erosa. Wnętrza są bogato zdobione. Przedstawicielami malarstwa [8] barowego to Caravaggio, Diego Velázquez, Peter Paul Rubens, Rembrandt van Rijn, Giovanni Battista Tiepolo, Pietro da Cortona , Pieter Claesz i Andrea Pozzo. Karel Škréta , Petr Brandl i Václav Vavřinec Reiner pracowali w Czechach. W muzyce [9] to słynnych kompozytor Johann Sebastian Bach. Zatrzymajmy się jeszcze na innej postaci!

Kim był Fran Anton Pilgram ?

Podróżując po ziemi Czeskiej, Słowackiej, Węgierskiej, czy Austriackiej zobaczymy wiele perełek baroku, a przewodniczy wymieniają też nazwisko Pilgram. W samym Wiedniu wymienia się dwóch okresu gotyku to Anton Pilgram [10] żyjący w latach 1460-1515 budowniczy katedry świętego Szczepana. Nasz przedstawiciel stylu barokowego to Franz Anton Pilgram [11] który urodził się 7 czerwca 1699 roku Feldkichen in Kärnten. Swoje młode lata spędził w warsztacie budowlanym wuja Franza Jänggla i współpracował z nim w klasztorze w Göttweig oraz w Heiligenkreuz . W 1727 roku został przyjęty jako mistrz Wiedeński i kamieniarz w cechu, a w 1731 roku został Dolnej Austrii prowincjonalny architekt . Po jego śmierci w 1734 roku wyruszył do Włoch tam poznał twórczość Francesco Borromini, Pietro Cortona i Carlo Rainaldi. Jego udana kariera wkroczyła w czasy zmian pokoleniowych i narodowych. Franc Pilgram to był przedsiębiorcą budowlanym, znawcą swojego fachu. Ta umiejętność którą rozwinął z mieszczańskiego budownictwa uczyniła go na niezależnego architekta i projektanta budynków. Co w tamtych czasach dało mu poczucie spełnienia, oraz podjęcia wielkich wyzwań jako budowniczy kościołów. Tak też sprawdził się w służbie kościelnej arystokracji, opatów i biskupów, którzy zatrudniali go jako architekta, mistrza budowniczego, technika i dekoratora. Jego dzieła to trzydzieści kościołów i klasztorów w monarchii habsburskiej zbudował około trzydziestu kościołów i klasztorów. To kilka cennych perełek autorstwa Pilgrama Franca pracował dla cystersów w Sv. Gotthard w latach 1728 - 1755 i Heiligenkreuz w latach 1729 - 1755, dla Zakonu Premonstratensów w Louce i Jasovie w latach 1750 - 1766, dla kobiet Elżbietańskich w Bratysławie w latach 1739 – 1743. W Wiedniu i Linzu opracował plany i kierował budową Kamaldul klasztoru w Majk w latach 1734 – 1761, a wzorował się na klasztorze Kamaldul w Nitrze. (zobacz też) Franz Anton Pilgram jest autorem kilku reprezentacyjnych budowli, którymi przyniósł na Słowację elementy rzymskiego radykalnego baroku, ukształtowane przez austriackie środowisko artystyczne.

 Dzięki mecenatowi i działaniom inwestycyjnym arcybiskupa Esztergom Imrich Eszterházy został zrealizowany kościół i klasztor świętej Elżbiety na północno-wschodnich przedmieściach Bratysławy.(zobacz też) Pilgram przedstawił się tutaj jako syntetyzujący eklektyk genialnie komponującej się architektury z wysokiej jakości dekoracją artystyczną Paula Trogera i Ludvíka Godeta. Warto tu wspomnieć o Bratysławskim ratuszu,(zobacz też) której wieżę przebudował. Zmarł 28 października 1761 roku w Wiedniu. Po śmierci Wiedeńscy włodarze docenili jego barokowy wkład i w 1862 roku jedną z ulic nazwali Pilgramgasse znajdującej się na Margareten w 5 dzielnicy.

W niedługim czasie w 1867 roku nazwano jego imieniem most pilgram. 

Jest ojcem astronoma Antona Pilgrama.

JZ [12]

DO GALERII ZDJĘĆ

http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/ https://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/bratyslawski-niebieski-kosciolek

http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/szlakiem-austriackim-wieden

Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową

https://www.booking.com/s/11_6/jacekz97

---

[1] Morawy Czeski: Morava, Łacinski: Moravia ,Niemiecki: Mähren – to znajdującą we wschodniej części Republiki Czeskiej - kraina historyczna. Kilka miast Morawskiej części: Ostrava, Ołomuniec, Zlin, Igława, Prościejów ,Kromieryż, Brzesław, Znojmo Hranice. Stolicą jest Brno.

[2] Austria -kraj w środkowej Europie.

[3]Barok styl architektoniczny, ale i w kulturze europejskiej od końca  w XVI wieku do XVIII wieku . Styl ten wyróżnia dziwność nietypowość, co z Portugalskiego Barroco tłumaczy się jako „perła o nieuregulowanym kształcie”

[4] perles baroques lub pérola Barrosa z języka Portugalskiego Barok - co oznacza perły o nieregularnych kształtach.

[5] Plac Świętego Piotra w Rzymie –perła architektury baroku.

[6] Trzech Włoskich architektów przedstawicieli baroku to :architekt Gian Lorenzo Bernini , Francesco Borromini i Guarino Guarini.

[7] putto – czyli motyw dekoracyjny małego nagiego chłopca ,często też przedstawiająca uskrzydloną postać anioła – co odzwierciedla nawiązanie do antycznego bóstwa –Erosa.

[8] Przedstawicielami malarstwa barowego to Caravaggio, Diego Velázquez, Peter Paul Rubens, Rembrandt van Rijn , Giovanni Battista Tiepolo , Pietro da Cortona, Pieter Claesz i Andrea Pozzo. Karel Škréta, Petr Brandl i Václav Vavřinec Reiner pracowali w Czechach.

[9] Muzyka baroku to Johann Sebastian Bach.

[10] Anton Pilgram urodzony około 1460 roku w Brnie prawdopodobnie, zmarł 1515 roku w Wiedniu to Austriacki budowniczy i rzeźbiarz, przedstawiciel późnego gotyku. Jego ważne dzieła to portal starego Ratusza w Brnie, oraz Kościół świętego Jakuba. Budowniczy i rzeźbiarz katedry świętego Szczepana w Wiedniu - to ambona i chór.

[11] Franz Anton Pilgran to urodzony 7 czerwca 1699 Feldkichen in Karnten zmarł 28X 1761 w Wiedniu architekt Austriacki uczeń Johanna Lukasa von Hildebrandta działający w Monarchii Habsburgów. Jego dzieła to: Słowacja : Bratysława - Elżbietański klasztor, kościół św. Trójca, Ratusz Staromiejski. Nitra: Katedra św. Jimrama, Kolumna Marii Plagi. Galanta: Kaplica Matki Bożej Bolesnej. Jasov - Klasztor przedmonstratensów.

Austria: Furth bei Göttweig, klasztor benedyktynów Göttweig, Święty Krzyż, Klasztor cystersów, Kalwaria. Linz: Elżbietański klasztor, Riegersburg: pałac. Wiedeń: Rottal Palace. Węgry: Fertőrákos – pałac, Mikrofon - Klasztor Kamaldul , Szentgotthárd -Klasztor cystersów. Czechy: Znojmo- Klasztor przedmonstratensów Louka.

[12] Jacek Źróbek – Członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.

Autor kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę istnienia.

W działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska – współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe, północne, zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.

SZLAKIEM SŁOWACKIM – ZVOLEN TABLICE PAMIĄTKOWE -BÁLINT BALASSI

SZLAKIEM SŁOWACKIM – ZVOLEN

TABLICE PAMIĄTKOWE -BÁLINT BALASSI

Wędrując po Zvoleniu [1] możemy napotkać pamiątkowe tablice jedna poświęcona jest poecie renesansu Bálint Balassi. Dość ciekawa postać, która też ma swoją tablicę pamiątkową w Krakowie. [2]

Kim był Bálint Balassi [3] ?

Zanim poznamy tą postać zatrzymajmy się na epoce renesansu. [4]

W historii Europejskiej kultury to termin jest najbardziej rozpoznawanym okres odrodzenia w wielu dziedzinach kultury nauki i sztuki. Kolebką epoki renesansu są Włochy i Francja.

A nazwa „renesans” pochodzi od francuskiego słowa renaissance. Kształtowanie się epoki odrodzenia zapoczątkowanie było upadkiem Konstantynopola czy odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Jak każdy okres ma swoich znanych przedstawicieli. Najbardziej znaną postacią jest Leonardo da Vinci. [5] Co wyróżnia sztukę renesansu?

W dziedzinie malarstwa renesansu to artyści korzystali z postaci biblijnych i mitologii co zapoczątkowało malarstwo portretowe.

W architekturze, muzyce, rzeźbie i tańcu spotkamy też znaczenie skupienia na człowieku czyli humanizmu. Zwróćmy jeszcze na odkrycia i opanowania zasad perspektywy linearnej [6] , to technika przedstawiająca rzeczywistość na płaskiej powierzchni ,która sprawia uczucie głębi.

To właśnie we Florencji[7] w sztukach pięknych narodził się styl renesansu uznawany w architekturze tam zobaczymy projekt drzwi baptysterium artysty Lorenzo Ghiberti [8]. Przejdźmy już do humanizmu, czyli ruchu filozoficznego, kulturalnego i moralnego dający nowe światło w nurt literacki. Zwróćmy uwagę że humanizm sięgał kultury starożytnej Greków i Rzymian. Co dało odnowienie filozoficznej myśli starożytnej i dało możliwości w studiach klasycznej Łaciny i Greki. Do przedstawicieli humanistów odrodzenia możemy zaliczyć Węgierskiego poetę Bálinti Balassi. Pochodzący z protestanckiej rodzinny Węgierskiej. Balassi urodził się w Zvoleniu 20 października 1554 roku w tamtych czasach w dobrach graniczących z Polską dawnych północnych Węgrzech. Początkowo naukę pobierał u Pétera Bornemisza [9], który wzbudził w nim zainteresowania literaturą. Jako jedenastolatek kontynuował naukę w Norymberdze 1565 roku to tam spotkał się nurtem humanizmu i sztuką renesansu. Prawdopodobnie też kształcił się we Włoszech w Padwie. (zobacz też) W latach 1573-74 studiował w szkole wojennej w Egerze [10]. Wykształcenie militarne dało mu wraz z ojcem uczestniczyć w walkach z Turkami i Siedmiogrodem. Podczas walk z Siedmiogrodem dostał się do niewoli księcia Istvána Báthorego [11] (Stefan Batory), (zobacz też)  który po koronacji na króla Polski zabrał swego więźnia-poetę ze sobą do Polski. Dopiero w 1577 roku udało się Balassiemu wrócić na Węgry, gdzie roztrwonił majątek prowadząc liczne miłostki i procesy. W 1578 poznał Annę Losonczi [12], żonę Bana Chorwacji, (zobacz też) dla której pisał wiersze miłosne.

W 1579 do 1582 służył w husarii w Egerze. W niedługim czasie zmienia swoje protestanckie wyznanie  na katolickie i zaczyna tworzyć twórczość religijną.

HYMNI TRES AD SACROSANCTAM TRINITATEM [13]

HYMNUS PRIMUS

- A Szentháromságnak első személye -

Ad Deum Patrem pro levamine malorum

Coś w Trójcy Świętej jest osobą pirwszą,

Ojcze nasz, chwałą otoczon najwyższą,

Wszechświata Stwórco razem z istnień rzeszą,

Wejrzyj na człeka trapionego zewsząd!

Wybaw mnie, Panie, z licznych sideł wroga,

Zważ na mnie, którym sierota nieboga,

Bym wciąż się trzymał Ciebie, mego Boga,

Dopomóż, w Tobie jedyna załoga.(…)

W roku 1588 służył w wojsku w twierdzy Nowe Zamki. W 1589 roku podróżował po Siedmiogrodzie, z końcem tego roku powrócił do Polski. Przebywał głównie w Krakowie i w Braniewie na Warmii, oraz gościł u Bonerów w zamku Kamieniec. Jesienią 1591 roku wrócił na Węgry, gdzie handlował. W 1593 roku Balassi wstąpił ponownie do wojska cesarskiego i u boku Mikołaja II Pálffy'ego [14] walczył przeciw Turkom. W czasie oblężenia Esztergomu [15] został ciężko ranny od pocisku artyleryjskiego i zmarł 30 maja 1594 roku. Na zakończenie sięgnijmy jeszcze do epoki renesansu Polskiego. Wpływy Włoskie nasiliły się po zaślubinach Zygmunta Starego z Boną Sforzą. Do Polski przybyli sławni poeci i myśliciele: Włoch Filip Kallimach (Filippo Buonaccorsi), Niemiec Konrad Celtis. W roku 1488 powstało pierwsze w Europie towarzystwo literackie – Nadwiślańskie Bractwo Literackie. Wtedy też powstały wybitne dzieła literatury Polskiej [16] Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego, a Akademia Krakowska stała się ważnym ośrodkiem naukowym Europy. Myśl naukowa dała też powstanie nowych uniwersytetów: 1544 w Królewcu, 1579 w Wilnie (zobacz też)  i 1594 w Zamościu.

JZ [17]

GALERIA FOTOGRAFII

http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/szlakiem-slowackim-zvolen

Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową

https://www.booking.com/s/11_6/jacekz97

---

[1] Zvoleń – miasto na Słowacji.

[2] Tablica pamiątkowa Bálint Balassa –Pałac „Pod Baranami” Kraków.

[3] Bálint Balassi lub Bálint Balassa urodzony 20 października 1554 roku w Zvoleniu, dziś Słowacja, zmarł 30 maja 1594 roku w Ostrzyhomiu –Węgry. Węgierski poeta renesansu.

[4] Epoka Renesansu czyli odrodzenie – nurt w kulturze i sztuce -w XV- XVI wieku wywodzący się w Włoch i Francji

[5] Leonardo Da Vinci - Leonardo di ser Piero da Vinci i , urodzony 15 kwietnia 1452 roku w Anchiano, zmarł 2 maja 1519 roku w Clos Lucé – Włoski przedstawiciel epoki odrodzenia ,renesansowy malarz, rzeźbiarz, architekt, inżynier, odkrywca, matematyk, anatom, wynalazca, geolog, filozof, muzyk, pisarz.

[6] Perspektywa linearna – technika przedstawiająca rzeczywistość na płaskiej powierzchni ,która sprawia uczucie głębi.

[7] Florencja – miasto we Włoszech.

[8] Lorenzo Ghiberti - Lorenzo di Bartolo urodzony około 1378 roku , zmarł  1 grudnia 1455 roku we Florencji to – Florencki rzeźbiarz, złotnik i architekt, i teoretyk sztuki. – Włoski artysta okresu renesansu.

[9] Péter Bornemisz urodzony 22 lutego 1535 roku – Peszt, Budapeszt, zmarł w 1584 roku  Rohožník - wieś na Słowacji. Był Węgierskim biskupem Luterańskim o szlacheckim urodzieniu. – nauczyciel Bálint Balassi.

[10] Eger – Chorwacki: Jegar, Serbski: Jegra, Niemiecki: Erlau, Turecki: Eğri, Łaciński: Agria, Czeski: Jager, Słowiacki:Jáger - Węgierskie miasto położone nad potokiem Eger, między Górami Bukowymi i górami Mátra.

[11] István Báthor - to Stefan Batory – książę Siedmiogrodu późniejszy król Polski

[12] Anna Losonczi – żona Bana Chorwacji.

[13] Hymni Tres AD Sacrosanctam Trinitatem – fragment twórczości religijnej Balassiniego.

[14] Mikołaja II Pálffy'ego –hrabia Węgierski.

[15] Ostrzyhom Węgeskie: Esztergom, Niemieckie: Gran, Słowackie: Ostrihom, Łacińskie: Strigonium – węgierskie miasto nad Dunajem. Najstarsze miasto na Węgrzech. Założone w roku 960 przez księcia Gejzę, który w miejscu dawnej Rzymskiej strażnicy granicznej Strigonium ustanowił pierwszą stolicę Węgier. Miały tu miejsce chrzest i koronacja świętego Stefana, i narodziny świętej Kingi i jej siostry błogosławionej Jolanty. Ostrzyhom jest stolicą arcybiskupią prymasów Węgier. Często nazywane jest „Węgierskim Watykanem”.

[16] Przedstawiciele literackiego Polskiego renesansu – Mikołaj Rej i Jan Kochanowski.

[17] Jacek Źróbek – Członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.

Autor kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę istnienia.

W działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska – współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe, północne, zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.

Trip Down your memory lane Ukraina, Czechy and Poland

-------------------------------------------------------------------------------------
ubezpieczenia turystyczne
ubezpieczenie samochodu 
karta kredytowa VISA Premium 
eMAX Walutowy EURO

Na szlaku - Słowacja i Węgry