NA
SZLAKU OPOLSKIM – NYSA
W
BASTIONIE ŚWIĘTEJ JADWIGI
Wędrując
szlakami województwa Opolskiego [1]
jednym ze starych miast jest Nysa. [2](zobacz też) Kiedyś zwana stolicą biskupów Śląskich. Ale dawna Nysa kryje jeszcze inną
tajemnicę.
Kiedyś
miasto Nysa było twierdzą [3]
ze swoimi fortami obronnymi.
Sięgnijmy do historii. Pierwsze fortyfikacje powstały w
średniowieczu w drugiej połowie XIII wieku jako fortyfikacje drewniano-ziemne
otaczające Nysę. Uległy one całkowitemu zniszczeniu w 1284 roku podczas
konfliktu między biskupem Tomaszem II
[4] a księciem Wrocławskim Henrykiem IV Probusem. [5] Fortyfikacje powstawały
przy odnodze rzeki Białej Głuchołaskiej, a rzeki Nysy Kłodnickiej. W drugiej
połowie XIV wieku powstają pierwsze mury otaczające główną część miasta było to
za panowania biskupa Przecława z
Pogorzeli. [6]
Były one zbliżone do czworoboku o zaokrąglonych narożach, z licznymi basztami.
Dodatkowe zabezpieczenie stanowiło przedmurze. Całość fortyfikacji otaczała fosa, zasilana przez rzeki Nysę
Kłodzką i Białą Głuchołaską, w tamtym czasie płynące wówczas równolegle.
Komunikacja z miastem odbywała się przez mosty. Wszystkie bramy miejskie -Wrocławska
na północy, Ziębicka na zachodzie, Bracka po stronie południowo-zachodniej i
Celna na południu były wyposażone w wysokie wieże obronne. W czasie wojen
Husyckich [7] Nyskie mury miejskie zdały
egzamin, ratując mieszkańców przed wojskami Prokopa. Kolejnym okresem
modernizacji murów miejskich nastąpił w XVI wieku, kiedy to było zagrożenie z
zalewem Turków Wieża Bramy Wrocławskiej otrzymała wówczas nadbudowę ze strzelnicami
artyleryjskimi. W 1596 roku wzniesiono bramę świętego Jakuba na Przedmieściu
Wrocławskim, zwaną później Bramą Krowią.
Mury miejskie Nysy niemal całkowicie rozebrano w drugiej
połowie XIX wieku i pierwszych latach XX wieku. Zachowały się niektóre elementy
średniowiecznego systemu obronnego. Najbardziej okazale prezentują się dwie
wysokie wieże, stanowiące w przeszłości obronę bram miejskich: Ziębickiej i
Wrocławskiej. [8]
Ta istotna część miasta to tylko część systemu obronnego. Jak już pisałem
istotną rolę odegrały fortyfikacje, początkiem był koniec XVI wieku. Gdy miasto
było w granicach Królestwa Czechów dynastii Habsburgów [9] w 1594 roku. Projektantem
tamtych czasów był Johanes Schneider z Lindau [10]–Bodensee, na prośbę
biskupa Wrocławskiego, Andreasa von Jerin.
W 1643 roku umocnienia te zaczęto przebudowywać według
szkoły staro holenderskiej. W tamtym czasie kładziono nacisk na system obrony
skrzydłowej. Dobudowano nowe obiekty, zwiększono ilość bastionów. Całe miasto
otoczono wałem i fosą wodną. Po obwałowaniu nad przeciwskarpą biegła ukryta
droga wewnętrzna. Prace modernizacyjne trwały do początku XVIII wieku. Dziś
możemy zobaczyć tylko bastion świętej Jadwigi [11]- Bastei der Hl.Hedwig,
znajdujący się przy ulicy Piastowskiej. Bastion powstał jako jeden z 10
bastionów staroholenderskich wznoszonych od 1643 roku. Do 1654 roku prace
nadzorował Jeremias Constantin Altenberger. Późnej został przebudowany w latach
1742-1758 według projektu generała G.C. Walware. Składa się z nasypów ziemnych
i ceglano-kamiennych budowli kazamatowych, które powstały w latach 1771-1776. W
1807 roku na terenie bastionu urządzono laboratorium, [12] w którym przygotowywano
amunicję dla walczącej załogi. Przed rokiem 1859 kazamaty bastionu były
wykorzystywane w charakterze koszar wojsk saperskich. Od 29-08-1870 roku w
kazamatach bastionu przebywało około 500 francuskich jeńców wojny
francusko-pruskiej. Jedną z ciekawostek twierdzy Nysa w czasie I wojny światowej
był tam więziony wiosną 1916 roku późniejszy prezydent Francji generał Charles
De Gaulle. [13]
Spacerując ulicami: Forteczną, Armii Krajowej,
Wincentego Pola i Piastowską odkryjemy forteczną budowlę. Poznajmy ją: Bastion
jest na planie pięcioboku, z pięciobocznym dziedzińcem otwartym od strony
południowo-wschodniej. Bryłę bastionu tworzą tzw. szyje, działobitnie oraz
nasyp ziemny, obecnie nieregularny o wysokości około. 7,5 m, ze spadkami na
zewnątrz, zakończony pionowymi ścianami od strony dziedzińca. Dwukondygnacyjną
budowlę kazamatową, obejmującą 4 z 5 boków bastionu, założono na planie
zbliżonym do podkowy. Trzydziestodziewięcioosiową elewacją artykułowano
otynkowanymi lizenami w wielkim porządku i prostokątnymi otworami okiennymi
zamkniętymi odcinkiem łuku. Na krańcach elewacji znajdują się płytkie,
boniowane ryzality. W centralnej części wbudowano kamienny ryzalit z
półkolistym wejściem, ze zwornikiem z monogramem FR co mówi:
Friedrich Rex - Król Fryderyk [14]
i datą 1775.
W każdym z 23 wewnętrznych segmentów znajdują się
sklepione kolebkowo pomieszczenia forteczne. W trakcie środkowym usytuowano
klatkę schodową. Zewnętrzny obwód kazamat, stykający się z nasypem, stanowi
sklepiony kolebkowo korytarz z czterema okrągłymi kominami wentylacyjnymi.
W
sekcjach zewnętrznych korytarz poszerza się, tworząc dwie dwutraktowe, barokowe
działobitnie. Do oryginalnego wyposażenia możemy zaliczyć XVIII-wieczną klatkę
schodową z kutą, żelazną balustradą oraz 6 sztuk XIX-wiecznych drzwi
zewnętrznych –tzw płycinowych, oryginalna stolarka okienna tzw. Krosnowa i żeliwne
kominki wentylacyjne. Dziś jednym z pomieszczeń znajduje się Centrum informacji
turystycznej , tam też zobaczymy wystawę poświęconą krótkiej historii
fortyfikacji i twierdzy Nysy. Wśród eksponatów militarnych to broń palna, czy
kule armatnie, ale też możemy zobaczyć kopię tekstu pokoju Drezdeńskiego [15] z 25 grudnia 1745 roku.(zobacz też)
Warto jeszcze zwrócić na inne ciekawostki okresu wojen
Śląskich.
To tylko jedna część Nyskiej twierdzy. Więc wyruszmy
dalej na szlak fortyfikacji Nyskiej.
JZ [16]
DO
GALERII FOTOGRAFII
http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/nysa-bastion-swietej-jadwigiPodróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową
[1] Województwo
Opolskie
[2] Nysa – miasto w
województwie Opolskim dawniej: Nisa, Nissa, Łaciński: Nissa, Niemiecki: Neisse,
Czeski: Nisa, w powiecie Nyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nysa.
Historycznie leży na Dolnym Śląsku. Miasto położone jest na granicy Przedgórza
Sudeckiego i Niziny Śląskiej, w południowo-zachodniej części Doliny Nysy
Kłodzkiej.
[3] Twierdza Nysa -Niemiecki:
Festung Neiße- to jeden z najlepiej zachowanych na Śląsku systemów fortyfikacji
-obok twierdzy w Kłodzku i Srebrnej Góry. Większość obiektów powstała w XVIII
wieku. Obiekty Twierdzy zajmują łącznie około 80 ha i znajdują się na
nieruchomościach o łącznej powierzchni około 230 ha.
[4] Tomasz II Zaremba urodzony
około 1230 roku, zmarł 15 marca 1292 roku – biskup Wrocławski. Otrzymał dla
siebie i swoich następców przywilej niezależności od władzy książęcej w postaci
kasztelanii Nysko–Otmuchowskiej w 1290 roku
[5] Henryk IV Probus -Prawy
z łaciny Probus Niemiecki: Heinrich IV. von Breslau , Heinrich der Gerechte, Czeski:
Jindřich IV. Probus. Urodzony. 1257 zmarł 23 czerwca 1290 roku, to książę Wrocławski
w latach 1270–1290, książę Krakowski w latach 1288–1290, książę Ścinawski w
latach 1289–1290, minnesinger.
[6] Przecław z Pogorzeli,
Preczlaw von Pogarell urodziny 5 maja 1310 roku w Pisarzowicach , zmarł w nocy
z 5 na 6 kwietnia 1376 roku w Otmuchowie – Śląski duchowny katolicki, biskup Wrocławski
w latach 1342–1376.
[7] Wojny Husyckie to wojny
religijne toczone w Królestwie Czech w latach 1419–1436 pomiędzy Czeskimi Husytami
przeciwko krucjatom organizowanym przez cesarza Zygmunta Luksemburskiego przy
poparciu papiestwa.18 marzec 1428 roku – bitwa pod Nysą
[8] Bramy obronne
zachowane do dziś Ziębicka i Wrocławska
[9] Dynasta Habsburgów -
Założycielem dynastii był Guntram Bogaty -X wiek. Nazwa rodziny wywodzi się od
pierwszej posiadłości rodu, zamku Habsburg legendarna etymologia od Niemieckiego.
Habichtsburg – Jastrzębi Zamek- położonego w kantonie Aargau w Szwajcarii.
[10] Johanes Schneider z
Lindau pierwszy projektant fortyfikacji – 1594
[11] Bastion Świętej
Jadwigi – z niemieckiego Bastei der Hl.Hedwig zbudowany w 1643 roku z późniejszymi
przebudowami 1742-1758
[12] W 1807 roku w bastionie działo laboratorium do
wytwarzania kul armatnich i moździerzy
[13] Charles De Gaulle
pełna nazwa --Charles André Joseph Marie de Gaulle urodzony 22 listopada 1890 roku
w Lille, zmarł 9 listopada 1970 roku w Colombey-les-Deux-Églises, to francuski
polityk, prezydent Francji, generał
brygady, mąż stanu i teoretyk wojskowości. W czasie I wojny światowej był
trzykrotnie ranny, a w marcu 1916 roku raniony pod Verdun został wzięty do
niewoli. Przebywał jako jeniec w Nyskich kazamatach
[14] Król Fryderyk II
Wielki-Niemiecki Friedrich II von Hohenzollern -urodzony 24 stycznia 1712 roku w
Berlinie, zmarł 17 sierpnia 1786 w Poczdamie to król Prus w latach 1740–1786.
Pod jego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw Europejskich.
[15] Pokój Drezdeński z
1745 roku- traktat podpisany 25 grudnia 1745 roku pomiędzy Austrią, Prusami i
Saksonią, kończący II wojnę Śląską i tymsamym potwierdzający warunki pokoju
Wrocławskiego i Berlińskiego.
W
traktacie Pruskim król Fryderyk II Wielki uznał Franciszka I jako cesarza Rzymskiego,
w zamian utrzymał kontrolę nad Śląskiem, który zdobył w wyniku I wojny Śląskiej.
Ponadto Saksonia wypłaciła Prusom milion talarów tytułem reparacji.
[16] Jacek Źróbek – pracownik
w jednostce samorządowej. członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku,
podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat
turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor
parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji
w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o
Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.
Autor
kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę
istnienia.
W
działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska –
współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych
inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości
państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe,
północne , zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.
