NA SZLAKU OPOLSKIM – NYSA W BASTIONIE ŚWIĘTEJ JADWIGI

NA SZLAKU OPOLSKIM – NYSA

W BASTIONIE ŚWIĘTEJ JADWIGI

Wędrując szlakami województwa Opolskiego [1] jednym ze starych miast jest Nysa. [2](zobacz też) Kiedyś zwana stolicą biskupów Śląskich. Ale dawna Nysa kryje jeszcze inną tajemnicę.

Kiedyś miasto Nysa było twierdzą [3] ze swoimi fortami obronnymi.

Sięgnijmy do historii. Pierwsze fortyfikacje powstały w średniowieczu w drugiej połowie XIII wieku jako fortyfikacje drewniano-ziemne otaczające Nysę. Uległy one całkowitemu zniszczeniu w 1284 roku podczas konfliktu między biskupem Tomaszem II [4] a księciem Wrocławskim Henrykiem IV Probusem. [5] Fortyfikacje powstawały przy odnodze rzeki Białej Głuchołaskiej, a rzeki Nysy Kłodnickiej. W drugiej połowie XIV wieku powstają pierwsze mury otaczające główną część miasta było to za panowania biskupa Przecława z Pogorzeli. [6] Były one zbliżone do czworoboku o zaokrąglonych narożach, z licznymi basztami. Dodatkowe zabezpieczenie stanowiło przedmurze. Całość fortyfikacji otaczała fosa, zasilana przez rzeki Nysę Kłodzką i Białą Głuchołaską, w tamtym czasie płynące wówczas równolegle. Komunikacja z miastem odbywała się przez mosty. Wszystkie bramy miejskie -Wrocławska na północy, Ziębicka na zachodzie, Bracka po stronie południowo-zachodniej i Celna na południu były wyposażone w wysokie wieże obronne. W czasie wojen Husyckich [7] Nyskie mury miejskie zdały egzamin, ratując mieszkańców przed wojskami Prokopa. Kolejnym okresem modernizacji murów miejskich nastąpił w XVI wieku, kiedy to było zagrożenie z zalewem Turków Wieża Bramy Wrocławskiej otrzymała wówczas nadbudowę ze strzelnicami artyleryjskimi. W 1596 roku wzniesiono bramę świętego Jakuba na Przedmieściu Wrocławskim, zwaną później Bramą Krowią.

Mury miejskie Nysy niemal całkowicie rozebrano w drugiej połowie XIX wieku i pierwszych latach XX wieku. Zachowały się niektóre elementy średniowiecznego systemu obronnego. Najbardziej okazale prezentują się dwie wysokie wieże, stanowiące w przeszłości obronę bram miejskich: Ziębickiej i Wrocławskiej. [8] Ta istotna część miasta to tylko część systemu obronnego. Jak już pisałem istotną rolę odegrały fortyfikacje, początkiem był koniec XVI wieku. Gdy miasto było w granicach Królestwa Czechów dynastii Habsburgów [9] w 1594 roku. Projektantem tamtych czasów był Johanes Schneider z Lindau [10]–Bodensee, na prośbę biskupa Wrocławskiego, Andreasa von Jerin.

W 1643 roku umocnienia te zaczęto przebudowywać według szkoły staro holenderskiej. W tamtym czasie kładziono nacisk na system obrony skrzydłowej. Dobudowano nowe obiekty, zwiększono ilość bastionów. Całe miasto otoczono wałem i fosą wodną. Po obwałowaniu nad przeciwskarpą biegła ukryta droga wewnętrzna. Prace modernizacyjne trwały do początku XVIII wieku. Dziś możemy zobaczyć tylko bastion świętej Jadwigi [11]- Bastei der Hl.Hedwig, znajdujący się przy ulicy Piastowskiej. Bastion powstał jako jeden z 10 bastionów staroholenderskich wznoszonych od 1643 roku. Do 1654 roku prace nadzorował Jeremias Constantin Altenberger. Późnej został przebudowany w latach 1742-1758 według projektu generała G.C. Walware. Składa się z nasypów ziemnych i ceglano-kamiennych budowli kazamatowych, które powstały w latach 1771-1776. W 1807 roku na terenie bastionu urządzono laboratorium, [12] w którym przygotowywano amunicję dla walczącej załogi. Przed rokiem 1859 kazamaty bastionu były wykorzystywane w charakterze koszar wojsk saperskich. Od 29-08-1870 roku w kazamatach bastionu przebywało około 500 francuskich jeńców wojny francusko-pruskiej. Jedną z ciekawostek twierdzy Nysa w czasie I wojny światowej był tam więziony wiosną 1916 roku późniejszy prezydent Francji generał Charles De Gaulle. [13]

Spacerując ulicami: Forteczną, Armii Krajowej, Wincentego Pola i Piastowską odkryjemy forteczną budowlę. Poznajmy ją: Bastion jest na planie pięcioboku, z pięciobocznym dziedzińcem otwartym od strony południowo-wschodniej. Bryłę bastionu tworzą tzw. szyje, działobitnie oraz nasyp ziemny, obecnie nieregularny o wysokości około. 7,5 m, ze spadkami na zewnątrz, zakończony pionowymi ścianami od strony dziedzińca. Dwukondygnacyjną budowlę kazamatową, obejmującą 4 z 5 boków bastionu, założono na planie zbliżonym do podkowy. Trzydziestodziewięcioosiową elewacją artykułowano otynkowanymi lizenami w wielkim porządku i prostokątnymi otworami okiennymi zamkniętymi odcinkiem łuku. Na krańcach elewacji znajdują się płytkie, boniowane ryzality. W centralnej części wbudowano kamienny ryzalit z półkolistym wejściem, ze zwornikiem z monogramem FR co mówi:

Friedrich Rex - Król Fryderyk [14] i datą 1775.

W każdym z 23 wewnętrznych segmentów znajdują się sklepione kolebkowo pomieszczenia forteczne. W trakcie środkowym usytuowano klatkę schodową. Zewnętrzny obwód kazamat, stykający się z nasypem, stanowi sklepiony kolebkowo korytarz z czterema okrągłymi kominami wentylacyjnymi. 

W sekcjach zewnętrznych korytarz poszerza się, tworząc dwie dwutraktowe, barokowe działobitnie. Do oryginalnego wyposażenia możemy zaliczyć XVIII-wieczną klatkę schodową z kutą, żelazną balustradą oraz 6 sztuk XIX-wiecznych drzwi zewnętrznych –tzw płycinowych, oryginalna stolarka okienna tzw. Krosnowa i żeliwne kominki wentylacyjne. Dziś jednym z pomieszczeń znajduje się Centrum informacji turystycznej , tam też zobaczymy wystawę poświęconą krótkiej historii fortyfikacji i twierdzy Nysy. Wśród eksponatów militarnych to broń palna, czy kule armatnie, ale też możemy zobaczyć kopię tekstu pokoju Drezdeńskiego [15] z 25 grudnia 1745 roku.(zobacz też)

Warto jeszcze zwrócić na inne ciekawostki okresu wojen Śląskich.

To tylko jedna część Nyskiej twierdzy. Więc wyruszmy dalej na szlak fortyfikacji Nyskiej.

JZ [16]

https://swiatznanyinieznany-jack.blogspot.com/2019/11/na-szlaku-opolskim-nysa-w-bastionie.html

DO GALERII FOTOGRAFII

http://www.vertis.pl/albumy/jacekzr/nysa-bastion-swietej-jadwigi

Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową

https://www.booking.com/s/11_6/jacekz97

---

[1] Województwo Opolskie

[2] Nysa – miasto w województwie Opolskim dawniej: Nisa, Nissa, Łaciński: Nissa, Niemiecki: Neisse, Czeski: Nisa, w powiecie Nyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nysa. Historycznie leży na Dolnym Śląsku. Miasto położone jest na granicy Przedgórza Sudeckiego i Niziny Śląskiej, w południowo-zachodniej części Doliny Nysy Kłodzkiej.

[3] Twierdza Nysa -Niemiecki: Festung Neiße- to jeden z najlepiej zachowanych na Śląsku systemów fortyfikacji -obok twierdzy w Kłodzku i Srebrnej Góry. Większość obiektów powstała w XVIII wieku. Obiekty Twierdzy zajmują łącznie około 80 ha i znajdują się na nieruchomościach o łącznej powierzchni około 230 ha.

[4] Tomasz II Zaremba urodzony około 1230 roku, zmarł 15 marca 1292 roku – biskup Wrocławski. Otrzymał dla siebie i swoich następców przywilej niezależności od władzy książęcej w postaci kasztelanii Nysko–Otmuchowskiej w 1290 roku

[5] Henryk IV Probus -Prawy z łaciny Probus Niemiecki: Heinrich IV. von Breslau , Heinrich der Gerechte, Czeski: Jindřich IV. Probus. Urodzony. 1257 zmarł 23 czerwca 1290 roku, to książę Wrocławski w latach 1270–1290, książę Krakowski w latach 1288–1290, książę Ścinawski w latach 1289–1290, minnesinger.

[6] Przecław z Pogorzeli, Preczlaw von Pogarell urodziny 5 maja 1310 roku w Pisarzowicach , zmarł w nocy z 5 na 6 kwietnia 1376 roku w Otmuchowie – Śląski duchowny katolicki, biskup Wrocławski w latach 1342–1376.

[7] Wojny Husyckie to wojny religijne toczone w Królestwie Czech w latach 1419–1436 pomiędzy Czeskimi Husytami przeciwko krucjatom organizowanym przez cesarza Zygmunta Luksemburskiego przy poparciu papiestwa.18 marzec 1428 roku – bitwa pod Nysą

[8] Bramy obronne zachowane do dziś Ziębicka i Wrocławska

[9] Dynasta Habsburgów - Założycielem dynastii był Guntram Bogaty -X wiek. Nazwa rodziny wywodzi się od pierwszej posiadłości rodu, zamku Habsburg legendarna etymologia od Niemieckiego. Habichtsburg – Jastrzębi Zamek- położonego w kantonie Aargau w Szwajcarii.

[10] Johanes Schneider z Lindau pierwszy projektant fortyfikacji – 1594

[11] Bastion Świętej Jadwigi – z niemieckiego Bastei der Hl.Hedwig zbudowany w 1643 roku z późniejszymi przebudowami 1742-1758

[12] W 1807 roku  w bastionie działo laboratorium do wytwarzania kul armatnich i moździerzy

[13] Charles De Gaulle pełna nazwa --Charles André Joseph Marie de Gaulle urodzony 22 listopada 1890 roku w Lille, zmarł 9 listopada 1970 roku w Colombey-les-Deux-Églises, to francuski polityk, prezydent Francji,  generał brygady, mąż stanu i teoretyk wojskowości. W czasie I wojny światowej był trzykrotnie ranny, a w marcu 1916 roku raniony pod Verdun został wzięty do niewoli. Przebywał jako jeniec w Nyskich kazamatach

[14] Król Fryderyk II Wielki-Niemiecki Friedrich II von Hohenzollern -urodzony 24 stycznia 1712 roku w Berlinie, zmarł 17 sierpnia 1786 w Poczdamie to król Prus w latach 1740–1786. Pod jego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw Europejskich.

[15] Pokój Drezdeński z 1745 roku- traktat podpisany 25 grudnia 1745 roku pomiędzy Austrią, Prusami i Saksonią, kończący II wojnę Śląską i tymsamym potwierdzający warunki pokoju Wrocławskiego i Berlińskiego.

W traktacie Pruskim król Fryderyk II Wielki uznał Franciszka I jako cesarza Rzymskiego, w zamian utrzymał kontrolę nad Śląskiem, który zdobył w wyniku I wojny Śląskiej. Ponadto Saksonia wypłaciła Prusom milion talarów tytułem reparacji.

[16] Jacek Źróbek – pracownik w jednostce samorządowej. członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.

Autor kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę istnienia.

W działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska – współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe, północne , zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.

SZLAKIEM OPOLSKIM – KĘDZIERZYN-KOŹLE KRÓTKO

SZLAKIEM OPOLSKIM – KĘDZIERZYN-KOŹLE

„Jaki powód rzeki miały,

 że się nagle posprzeczały,

I jak długo trwały w gniewie.

Tego nikt naprawdę nie wie…”

Jan Brzechwa [1]

Z humorem Jana Brzechwy możemy powędrować na szlak Opolski do jednego miast znajdujących się nad rzeką Odrą [2] i przy wylocie ujścia Kłodnicy, a jest to Kędzierzyn – Koźle. [3] Chociaż historia miasta jest krótka, bo powstała w 1975 roku z połączenia czterech osobnych organizmów administracyjnych: Kędzierzyna, Koźla, Sławięcic i Kłodnicy. Ale sięgnijmy do źródeł, wtedy nam pojawi się jedna nazwa, a jest nim Koźle [4] (Kosle) Była to ufortyfikowana osada Kosle, którą opisał po łacinie w latach 1112–1116 Gall Anonim w Kronice polskiej. Z kolei w 1283 roku nazwa Kędzierzyna [5] wymieniona została w zlatynizowanej formie jako Kandersino, a w 1410 roku, Candirsyn.
 Pierwsze wzmianki historyczne o Koźlu pochodzą z 1104 roku , jednak nadanie praw miejskich nastąpiło w 1281 roku. Ziemie te wówczas były księstwem Kozielsko-Bytomskim zarządzanymi przez Piastów Śląskich. 10 stycznia 1289 roku książę Kazimierz Bytomski jako pierwszy z książąt Śląskich złożył w Pradze hołd lenny królowi Czeskiemu Wacławowi II. Tu trzeba zwrócić uwagę że Koźle to ważny szlak handlowy, co przyczyniło się do budowy przed 1431 rokiem murów obronnych miasta, z co najmniej czterema bramami. W 1526 roku księstwo Kozielsko-Bytomskie przeszło pod władzę Habsburgów. Kolejne zmiany następują 1741 roku gdy ziemie przejmują Prusy. Czas ten rozpoczyna ekspansję w 1743 roku rozbudowy twierdzy w Koźlu. Ale najważniejszy rozwój gospodarczy całej okolicy rozpoczął się wraz z budową Kanału Kłodnickiego w latach 1792–1812. To tylko mała część historii miasta. Gdy już dotrzemy Kędzierzyna – Koźla koleją węzła Gliwicko – Opolskiego. [6] 

Po raz pierwszy uruchomiono tą linię kolejową w1845 roku, a stacja była usytuowana we wsi Kędzierzyn. Od tego czasu rozpoczyna się ekspansja Kędzierzyna.

Jakie zabytki warto zobaczyć Kędzierzynie to: [7]

kościół parafialny pod wezwaniem Matki Bożej Bolesnej z 1928roku, zespół klasztorny franciszkanów, kościół ewangelicko-augsburski z lat 1902–1903 kapliczka-dzwonnica, tzw. Pańszczyźniana z 1814 roku. Mogiły żołnierzy polskich, uczestników Kampanii Wrześniowej 1939 roku, na cmentarzu, mogiła zbiorowa żołnierzy I Armii WP poległych w 1945 roku

W Koźlu to: [8]

zamek. Fortyfikacje „fryderycjańskie” Twierdzy Koźle: obwałowania i fosy, murowano-ziemne, z XVIII wieku Zachowane fragmenty fortyfikacji na lewym brzegu Odry. Wieża Montalemberta. Zespół wodociągów miejskich z lat 1900–1902: wieża ciśnień, pompownia, budynek biurowy. stary Kanał Kłodnicki, który łączył Koźle z Gliwicami wybudowany w latach 1792–1812 w Kłodnicy, na terenie miasta i w granicach województwa sześć śluz – Śluzy Koźle. Kościół pod wezwaniem świętego Zygmunta i świętej Jadwigi Śląskiej.

Ta niewielka część miasta skrywa jeszcze wiele tajemnic, które turysta może odkryć.

JZ [9]

DO GALERII ZDJĘĆ

Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową

https://www.booking.com/s/11_6/jacekz97

SZLAKIEM OPOLSKIM-
 KĘDZIERZYN - KOŹLE KRÓTKO

---

[1] Jan Brzechwa  cytat poezji pt „Kłótnia rzek”

[2] Odra – rzeka

[3] Kędzierzyn –Koźle –miasto w województwie Opolskim powstałe z połączenia czterech grodów Kędzierzyna, Koźla, Sławięcic i Kłodnicy

[4] Koźle – miasto na prawach miejskich od 1281 pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1104

[5] Kędzierzyn – pierwsze wzmianki pochodzą z 1283 roku

[6] Ważny węzeł kolejowy – Gliwicko- Opolski wybudowany w 1845 roku. Jedna ze stacji mieści się wsi Kędzierzyn – dziś to miasto Kędzierzyn- Koźle

[7] Zabytki Kędzierzyna

[8] Zabytki Koźla

[9] Jacek Źróbek – pracownik w jednostce samorządowej. członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.

Autor kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę istnienia.

W działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska – współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe, północne, zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.