VI rocznica Tragedii Smoleńskiej

TWOJE BRYLANTY

Twoje brylanty dobra inwestycja
Coś dla pań i nie tylko
kod polecający
JD9HRL

  • https://e-brylanty.pl/?mw_aref=169eed8de9fecdf123d6a14fc0d7307f


Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Kopice. Pokaż wszystkie posty
Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Kopice. Pokaż wszystkie posty

niedziela, 5 lipca 2020

SZLAKIEM OPOLSKIM – KOPICE


SZLAKIEM OPOLSKIM – KOPICE

Letni czas to dla wielu z nas gdy wyruszamy na różne szlaki turystyczne. Tym razem wędrówkę proponuję szlakiem Opolskim czerwonym [1] z Niemodlina do Kopic. Szlak ten jest o długości około 29 kilometrów Zwieńczeniem pieszego lub rowerowego szlaku może być piękna pałacowa ruina architektoniczna w Kopicach. Wyruszając z Niemodliskiego PKS przez Szczepanowice, Lipno, Jaczowice, Brzęczkowice, Grabin, Krasną Górę, Pielgrzymowice dotrzemy do Kopic Ta mała wieś Kopice [2] na szlaku Opolskim ma swoją ciekawą historię związaną z Śląskim Kopciuszkiem. Dla Ślązaków to ważny punkt historii przemysłowców. Wieś -Kopice ma dość długą historię bo sięgającą aż 1295–1305 kiedy to jest wymieniana w księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis co znaczy: Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna który wymienia miejscowość jako villa Copitz.
Co dokładnie znaczą Kopice?
Nad nazwą zastanawiał się niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy i zauważył że nazwa pochodzi od polskiego słowa –kopiec czyli usypisko ziemskie. Można jeszcze spotkać inne nazwy wsi Coppicz oraz polską Kopiec podając jej znaczenie Grenzhugel, Markstein czyli Graniczna górka, graniczna skała. W języku germańskim spotkamy się z nazwą Koppitz. Na krótko miejscowość bo w latach 1936–1945 na Schwarzengrund - czarne tło. Kończący się okres wojenny [3] dla wsi był dramatem tamtych czasów kiedy to najpierw żołnierze Wehrmachtu wymordowali miejscową ludność, a potem wkraczające oddziały radzieckie 229 Dywizji Strzeleckiej dopuściły się we wsi licznych zbrodni wojennych. Spacerując już po Kopicach zobaczymy zabytkowy [4] kościół parafialny pod wezwaniem Podwyższenia Świętego Krzyża, a został wzniesiony w latach 1802–1822 w stylu neoklasycystycznym. Przy kościele znajduje się kaplica grobowa Schaffgotschów – mauzoleum pochodząca z drugiej połowy XIX wieku – Hansa Ulryka Schaffgotscha i Joanny Gryczik von Schomberg-Godulla. Budynek jest wykonany w stylu neoklasycystycznym na planie prostokąta. Zespół parkowo - pałacowy, z XIX wieku obecnie w ruinie. Pierwotnej siedziby rodu von Borsnitzów, od 1360 do 1450 roku. Ostatecznie w 1859 roku pałac został zakupiony przez Hansa Ulryka Schaffgotscha i Joannę Gryczik von Schomberg-Godulla –znaną jako Śląskiego Kopciuszka. Pałac został przebudowany w 1864 roku według projektu architekta Karla Lüdecke z Wrocławia oraz mistrza budowlanego Konstantego Heidenreicha z Kopic. Po przebudowie pałac zyskał charakter w stylu neogotyku z elementami neorenesansowymi. Warto tu wspomnieć że z wnętrza pałacu zachował się  jedynie XVI wieczny obraz madonny Lombardzkiej, który obecnie znajduje się muzeum biskupim w Nysie. Z pałacowego dziedzictwa została też wywieziona figura świętego Krzysztofa  która została odrestaurowana, a zobaczymy ją w Opolu w pobliżu Collegium Minus.
W pobliżu zobaczymy mały folwark to budynki kiedyś jako zaplecze wozowni i stajni. To króciutki zarys miejscowości Kopice w którym osobną części historii jest sam zespół parkowo –pałacowy niestety dzisiaj już niedostępny dla turystów. Na dalszy szlak Opolski możemy powrócić do Niemodlina, lub do piastowskiego grodu Brzegu. [5]
JZ [6]
DO GALERII ZDJĘĆ
Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową




[1] Opolski szlak turystyczny – Czerwony - z Niemodlina do Kopic.
[2] Kopice z niemieckiego: Koppitz, oraz Schwarzengrund, villa Copitz, Coppicz, Grenzhugel , Markstein to wieś w województwie Opolski w powiecie Brzeskim w gminie Grodków. Pierwszy wpis pochodzi z 1295- 1305 jako posiadłość ziemska biskupstwa Wrocławskiego.
[3] Okres po wojenny to masowe morderstwa na miejscowej ludności przez Niemieckich żołnierzy Wehrmachtu i oddziały radzieckiego 229 dywizji Strzeleckiej.
[4] Zabytki Kopic: Kościół parafialny, zespół parkowo-pałacowy, Mauzoleum , folwark.
[5] Brzeg- z Łacińskiego Alta Ripa , z Niemieckiego Brieg to miasto w Województwie Opolskim nad rzeką Odrą
[6] Jacek Źróbek – Członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.
Autor kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę istnienia.
W działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska – współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe, północne, zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.

sobota, 27 czerwca 2020

SZLAKIEM OPOLSKIM – KOPICE ARCHITEKTURA SAKRALNA KOŚCIÓŁ PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚWIĘTEGO

SZLAKIEM OPOLSKIM – KOPICE
ARCHITEKTURA SAKRALNA
KOŚCIÓŁ PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚWIĘTEGO

Wyruszając na szlak Opolski [1] każdy pielgrzym zatrzyma się na Górze Świętej Anny. [2] Tym razem podróż zaprowadziła mnie w inny kierunek do powiatu Brzeskiego małej wsi Kopice. [3]
Związane to było z uroczystością 110 rocznicy śmierci „Śląskiego kopciuszka” - Joanny von Schaffgotsch. [4] 
Kierując się w stronę Nysy (zobacz też) z autostrady przejeżdżaliśmy przez centrum Niemodlina [5] 

aby po jakiś czasie ujrzeć potężny budynek z wieżą, to kościół parafialny w Kopicach. Kościół ten znajduje się w centrum wsi. Trochę dalej spacerem dojdziemy do słynnych ruin pałacu rodu Schaffgotsch.
Zatrzymajmy się już w parku i zabudowie sakralnej. Dwa budynki wyróżniają się to kaplica rodu Schaffgotsch
 i wspomniany kościół pw. Podwyższenia Świętego Krzyża. [6] Kościół zbudowany jest w stylu neoklasycznym z cegły. Powstał w na początku XVIII wieku. Historia parafii sięga już 1580 roku kiedy to budynek sakralny w tamtym czasie był pod wezwaniem Świętej Jadwigi.(zobacz też)  Wiek XVI to okres kiedy w europie wyłonił się nowy nurt religijny – Protestancki, w tym czasie nastąpiło przejęcie kościoła. W 1627 roku wrócił do katolików. Niestety upływ czasu i niszczejący budynek został rozebrany w 1801 roku. W niedługim czasie podjęto budowę nowej świątyni. 17 października 1822 roku biskup Emmanuel von Schumonsky [7] konsekrował świątynię. Kolejnym okresem był czas kończący II wojnę światową. Tak też 15 marca 1945 roku do Kopic przybywa Armia Czerwona wieczorem w wieży wybucha pożar który doszczętnie niszczy wieżę i poszycie dachu. Rosjanie tam urządzili stajnię dla koni. 5 września 1945 roku do Kopic przybył nowy ksiądz który sprawował nabożeństwa w języku polskim i niemieckim. Ksiądz Piotr Patalong podjął się odbudowy kościoła, a pracami architektonicznymi kierowała architekt P. Huller. [8] Warto tu zaznaczyć że pod krzyżem wieżowym w tamtym czasie umieszczono zasobnik z dokumentami z lat 1870 i 1946. Przyjrzyjmy się już świątyni. Kościół wybudowany jest w stylu neoklasycystycznym jednonawowym z dachem dwuspadowym. Patrząc zobaczymy czworoboczną wieżę z dachem namiotowym. Wejście główne posiada portal kolumnowy, zwieńczony trójkątnym tympanonem. W bocznym wejściu z lewej strony odkryjemy kamienną tablicę kompozytora Silviusa Leopolda Wiessa. [9] Nawiedźmy już kościół po krótkiej modlitwie przy głównym ołtarzu, gdzie widnieje obraz ukrzyżowania możemy w słowach duchowej modlitwy tak mówić:[10]
Boże,
Tyś Drzewo życiodajnego Krzyża uświęcił Najdroższą Krwią Jednorodzonego Syna Twojego; spraw prosimy, abyśmy przeżywając radość oddawania czci Krzyżowi świętemu, cieszyli się również Twoją przemożną opieką. Przez Chrystusa Pana Naszego.
Amen.
Czas już poznać wnętrze świątyni. Sam kościół jest dość skromny wyróżnia się tam tylko ołtarz główny i XVIII wieczna ambona, oraz kamienny krzyż. Zobaczymy tam też jeszcze stacje drogi krzyżowej i 4 boczne ołtarze. Naprzeciw świątyni znajduje się odnowione mauzoleum rodu Schaffgotschów, a w obrębie świątyni są też małe kapliczki. Wyruszmy już dalej na szlak Opolski do pobliskiego Grodkowa, czy do Nysy.
JZ [11]

DO GALERII ZDJĘĆ
Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową


[1] Szlak Opolski turystyczny szlak ziemi Opolskiej.
[2] Góra Świętej Anny zwana też Sankt Annaberg na górze znajduje się klasztor Franciszkański w którym odkryjemy figurę świętej Anny Samotrzeciej z XV wieku. Góra Świętej Anny była miejscem walk III powstania Śląskiego w 1921 roku tam też znajduje się muzeum i pomnik powstańców Śląskich.
[3] Kopice Niemiecki: Koppitz, w latach 1936–1945 Schwarzengrund – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Grodków.
[4] 110 rocznica śmierci Joanny. Joanna Schaffgotsch z domu Grycik. Z niemieckiego to: Johanna Gräfin von Schaffgotsch, urodzona 29 kwietnia 1842 roku w Porembie, dzielnica Zabrza, zmarła 21 czerwca 1910 roku w Kopicach. To dziedziczka fortuny Karola Goduli, nobilitowana w 1858 roku z dodaniem do nazwiska von Schomberg-Godula, żona hrabiego Hansa Ulryka Schaffgotscha. Znana jako „Śląski Kopciuszek”.
[5] Niemodlin miasto w województwie Opolskim.
[6] Kościół pw. Podwyższenia Świętego Krzyża w Kopicach wybudowany w latach 1802-1822 konsekrowany 17 października 1822 roku.
[7] Krzysztof Emmanuel Schimonsky - urodzony 23 lipca 1752 roku w Brzeźnicy, zmarł 27 grudnia 1832 roku we Wrocławiu, to biskup Wrocławski w latach 1823-1832.
Od 1797 roku był biskupem pomocniczym i sufraganem Wrocławskim.
[8] P. Huller to architekt kościoła w Kopicach .
[9] Sylvius Leopold Weiss - urodzony 12 października 1687 roku w Grodkowie – Grottkau, zmarł 16 października 1750 w Dreźnie. Pochowany jest na starym cmentarzu katolickim to Śląski kompozytor jego twórczość składa się na ponad 850 utworów głównie na lutnię. Rękopisy autora znajdziemy w Londynie i Dreźnie. W Polskich zbiorach możemy zobaczyć manuskrypty w bibliotece Jagiellońskiej, oraz dziesięć rękopisów powiązanych z Opactwem Cysterskim w Krzeszowie.(zobacz też)
[10] Modlitwa do Drzewa Krzyża świętego.
[11] Jacek Źróbek – Członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.
Autor kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę istnienia.
W działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska – współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe, północne, zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.

Kopice homilia biskupa Gliwickiego w 110 rocznicę śmierci Joanny Schaffg...

poniedziałek, 22 czerwca 2020

SZLAKIEM OPOLSKIM - ŚLĄSKI KOPCIUSZEK

110 ROCZNICA ŚMIERCI JOANNY GRYZIK – SCHAFFGOTSCH, CZYLI „ŚLĄSKIEGO KOPCIUSZKA”

110 ROCZNICA ŚMIERCI JOANNY GRYZIK – SCHAFFGOTSCH, CZYLI „ŚLĄSKIEGO KOPCIUSZKA”

Któż ze Śląska[1] i terenów Rudy Śląskiej [2] nie zna historii Śląskich przemysłowców dawnych czasów. Kiedy bogactwo ziemi dla mieszkańców było dobrem wspólnym. Jednych z takich postaci był Karol Godula. [3] Ale tajemnica tkwi jeszcze w małej dziewczynce 6 letniej, kiedy to mama oddała na wychowanie do Karola Goduli - Joannę.
Kiedy w 1845 roku zmarł ojciec Jan. Antonina z domu Hayn wraz ze swoimi dwoma córkami była w trudnej sytuacji finansowej, ale też w planach miała szybkie małżeństwo. W 1846 mała Joanna trafiła do domu Karola Goduli, gdzie opiekowała się nią służąca Emilia Lukas to przyjaciółka Antoniny. Godula chociaż był bardzo bogaty to doskwierała mu samotność, ale i brzydota i ponury charakter, który działał odpychająco na otoczenie. Joanna nie okazywała strachu i nie czuła lęku do niego. Sam Godula zauważył cechy małego dziecka i tak zrodziła się przyjaźń w konsekwencji Karol zatrudnił nauczyciela, który przychodził i uczył Joannę w domu. Karol Godula zmarł 6 lipca 1848. Zgodnie z testamentem jego główną spadkobierczynią została 6-letnia wówczas Joanna,a fortuna jaką zgromadził Śląski przedsiębiorca była jedną z największych w dziejach Górnego Śląska. Joanna odziedziczyła: 4 kopalnie galmanu i połowę udziału w kolejnej, 6 kopalni węgla, 4 majątki ziemskie − Szombierki-Orzegów, Bobrek, Bujaków, oraz Chudów-Paniówki − łącznie prawie 70 tysięcy mórg pola i prawie 3,5 tys. mórg lasu. Joannę wywieziono do Wrocławia, gdzie w klasztorze urszulanek kontynuowała naukę. W 1849 Joanna wraz z Emilią Lucas wróciły do Szombierek, gdzie zamieszkały w pałacu Goduli. Dalszą naukę Joanny prowadziła zatrudniona w tym celu dyplomowana nauczycielka z Wiednia Amalia Porsanner von Ehrenthal.
 Po zakończeniu nauki, Joanna zamieszkała razem z Schefflerem w jego willi we Wrocławiu. Tam poznała Hansa Ulryka Schaffgotscha, [4] swojego przyszłego męża. Ważną datą jest 6 października 1858 roku kiedy to Król Prus Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern nadał jej szlachectwo zmieniając nazwisko na Gryzik von Schomberg-Godula i nadał herb. I tak w herbie zobaczymy błękit i złoto, barwy Górnego Śląska oraz kupla. Miesiąc później 15 listopada 1858 roku Joanna wychodzi za Hansa Ulryka Schaffgotscha z Cieplic.
Ta uroczystość odbyła się w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny [5] w Bytomiu. Wcześniej, 23 października tego samego roku przyszli małżonkowie podpisali w pałacu Szombierkach kontrakt ślubny. Małżeństwo Hansa Ulryka i Joanny Gryzik von Schomberg-Godula [6] zapoczątkowało Górnośląską linię rodu Schaffgotschów. Zaraz po uroczystości zaślubin małżonkowie zamieszkali w willi Schefflera przy obecnej ulicy Ogrodowej we Wrocławiu, potem przeprowadzili się do domu przy obecnej ulicy Świdnickiej 1860 roku. W 1859 roku prawni opiekunowie Joanny zakupili dla małżonków majątki w Kopicach, [7] Chudowie i Paniowach. I tu już rozpoczyna się ciekawa historia Kopickiego pałacu jednej z najwspanialszych rezydencji na Śląski w połowie XIX wieku. W 1865 Joannę uznano za pełnoletnią, a tym samym zdobyła ona prawo do dysponowania swoim majątkiem, co czyniła z wielkim sukcesem a jej mąż utrzymywał się z posagu. Zmarła 21 czerwca 1910 roku w swojej rezydencji w Kopicach.
W czerwcowy sobotni deszczowy poranek wspólnie z przyjacielem wyruszyliśmy na szlak Opolski do Kopic, aby uczcić obchodzoną 110 rocznicę [8] śmierci Joanny Gryzik –Schaffgotsch czyli jak często się mówi Śląskiego Kopciuszka. Uroczystość miała być połączona z pochówkiem szczątków rodziny Schaffotsch w przepięknie odrestaurowanym mauzoleum. Ale z powodu epidemii korona wirusa potomkowie Schgaffgotschów nie przyjechali. Ekshumacja szczątek rodziny Schgaffgotschów odbyła się 28 października 2019 roku. Po II wojnie światowej ciało Harbiny zostało z profanowane W 1978 roku ówczesny proboszcz parafii pochował w skromnym grobie. Po 41 latach doczesne szczątki zostały złożone w trumnach w mauzoleum. W takcie pochówku mszę odprawił proboszcz Jarosław Szeląg. Przejdźmy już do sobotniej uroczystości. Przed uroczystą mszą odbył się krótki koncert organowy który poprowadził mieszkańców i gości w tamtą epokę, ale też muzykę baroku. W kościele parafialny (zobacz też) odbyła się koncelebrowana uroczysta msza święta [9] sprawowana pod przewodnictwem biskupa Gliwickiego Jana Kopca. 

Eucharystia była celebrowana po Polsku, Łacinie i Niemiecku(zobacz też homilię) wraz z biskupem eucharystię odprawiał proboszcz Kopic i księża z Bytomia –Szombierek i Rudy Śląskiej –Goduli. Doś spora grupa mimo deszczu przybyła na mszę. W uroczystej eucharystii uczestniczył też poczet sztandarowy byłej huty cynku z Szopienic. [10]
A gościnami, którzy przybyli byli między innymi: wiceprezydent Zabrza i burmistrz Grodkowa, Towarzystwo Miłośników Orzegowa ,goście z Pławniowic, Lipin, oraz Bytomia.
 W homilii ksiądz biskup przytoczył jak ważną rolę hrabina odbywała w tamtych czasach i świadectwie jej wielu fundacji które zakładała. Dziś to ten przykład powinien być odwzorowany dla bogactwa wspólnego o ziemię i troskę o Śląsk. Na zakończenie eucharystii odczytano list Hansa –Uliricha Schaffgotscha prawnuka Joanny. Po mszy biskup i mieszkańcy przeszli do mauzoleum [11] i wspólnie złożyli kwiaty oraz odmówili modlitwę. Ostatnim akcentem było oprowadzenie po ruinach pałacu w Kopicach przez Macieja Mischok, [12] który dość ciekawie opowiadał o „Śląskim kopciuszku”. Chociaż pogodna nie dopisała, to niewątpliwie ruiny pałacu [13] w stylu neogotyckim chyba wszystkich zachwyciły.
JZ [14]
DO GALERII ZDJĘĆ

Podróżnicy polecają sprawdzoną bazę noclegową
 


[1] Śląsk- historycznie to stolicą był Wrocław – dziś dzieli się na Górny i Dolny
[2] Ruda Śląska miasto przemysłowe na Górnym Śląsku.
[3] Karol Godula z Niemieckiego Karl Godulla Carolus Godulla - urodzony 8 listopada 1781roku w Makoszowach niedaleko Zabrza, zmarł 6 lipca 1848 roku we Wrocławiu został pochowany w krypcie pod kościołem pw . Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bytomiu –Szombierkach – Śląski przemysłowiec
[4] Hans Urlich Schaffgotsch – właściciel pałacu w Cieplicach – Śląski ród arystokratyczny pochodzący z Frankonii
[5] Kościół -Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Bytomiu
[6] Joanna Schaffgotsch z domu Grycik. Z niemieckiego to: Johanna Gräfin von Schaffgotsch, urodzona 29 kwietnia 1842 roku w Porembie,to dzisiejsza dzielnica Zabrza, zmarła 21 czerwca 1910 w Kopicach. To dziedziczka fortuny Karola Goduli, nobilitowana w 1858 roku z dodaniem do nazwiska von Schomberg-Godula, żona hrabiego Hansa Ulryka Schaffgotscha. Znana jako „Śląski Kopciuszek”.
[7] Kopice Niemiecki: Koppitz, w latach 1936–1945 Schwarzengrund  – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Grodków.
[8] 110 rocznica śmierci Joanny Gryzik –Schaffgotsch 20 czerwiec 2020 roku obchody jubileuszowe.
[9] Koncelebrowana msza święta pod przewodnictwem biskupa Gliwickiego Jana Kopca.
[10] Poczet sztandarowy hutników cynku z Szopienic.
[11] Mauzoleum rodzinny Schaffgotsch odrestaurowane 2020 roku.
[12] Fundacja z Kopic założona przez Macieja Mischok .
[13] Ruiny pałacu  rodzinny Schaffgotsch w Kopicach
[14] Jacek Źróbek – Członek Archikonfraterni Literackiej od 2000 roku, podróżnik, fotograf, - udział w konkursach World Press photo, reporter pasjonat turystyki górskiej, miejskiej, pisarz, dziennikarz, Katolik blogowy redaktor parafialnego ,,Dzwonka Janowskiego” lata 2007- 2018, oraz współautor publikacji w gazecie „Co tydzień”, i innych, książkowych religijnych między innymi o Prymasie Józefie Glempie. Autor zdjęć i filmów podróżniczych.
Autor kilku wystaw. Między innymi wystawy o dekanacie Mysłowickim w 140 rocznicę istnienia.
W działalności publicznej- współpraca z Muzeum Miasta Mysłowice, dla Śląska – współpraca z Stowarzyszeniem –Solidarni 2010, oraz wspieranie patriotycznych inicjatyw dla Ojczyzny. Byłem fotografem kilku wielkich wydarzeń i uroczystości państwowych w Polsce i Europie. Moje szlaki przemierzone to południowe, północne, zachodnie, w niewielkiej część wschodnia.