OSTRA BRAMA – WILEŃSKA MADONNA

OSTRA BRAMA – WILEŃSKA MADONNA

Wędrując od dworca kolejowego w Wilnie[1] ulicą Geležinkelio gatvė czyli kolejową dotrzemy do ulicy Aušros Vartų gatvė i bramy[2] niegdyś pełniącą jako fortyfikacja obronna miasta i jako jedyna z 9 zachowała się ,a została wzniesiona na początku XVI wieku. Mury obronne miały chronić przed atakami Tatarów i zawiłych relacji z Rosją w 1503 roku

Kamień węgielny położono tam, gdzie droga do Miednik czyli do Mińska. Całe miasto zostało otoczone murem w 1522 roku.  Dla wielu turystów i pielgrzymów to początek poznawania Wilna. Litwini tą bramę nazywają  „Ausros Vartai„ co znaczy Ostra Brama.

Jaką tajemnicę kryje i dlaczego zachwyca ?

Patrząc na bramę - jest wysoka, czworoboczna, ozdobiona motywami architektonicznymi na środku zobaczymy fresk -Pana Jezusa Króla [3] w niebie pochodzi prawdopodobnie z XVIII wieku , wcześniej był  namalowany jako obraz na  desce. U góry płaskorzeźby dwóch gryfów trzymających tarczę z Pogonią. Pan z prawej strony przedstawia St. Kazimierz; lewy - wydaje się być strażnikiem wileńskiej katedry świętego Stanislav

Przejdźmy przez bramę, gdy już miniemy bramę od zewnątrz, ukarze nam się kapliczka z cudownym obrazem Matki Bożej. Adam Mickiewicz [4] tak w swojej inwokacji wspominał :

„…Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy

I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy

Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!

Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem (…)”

Brama ocalała od zburzenia na początku XIX wieku dzięki sąsiedztwu domurowanej do niej kaplicą z cudownym obrazem Matki Bożej. Kaplica z obrazem Matki Bożej Miłosiernej znajduje się nad bramą. Gdybyśmy szli od strony miasta ulicą Ostrobramską miniemy kościół świętej Teresy[5] i zobaczymy Ostrą Bramę. Budynek z zewnątrz ma trzy okna ,po bokach małe w środku duże w którym widać cudowny obraz Madonny. Na zewnętrznych murach przy małych oknach u góry widnieją napisy po lewej jest ,,SUB TUUM PRAESIDI UM”, po prawej zobaczymy: „COMFUGIMUS”- Pod Twoją Obronę . Powyżej kaplicy na sklepieniu trójkątnym frontonie widnieje napis ,,MATER MISERICORDIAE”- Matki miłosierdzia i płaskorzeźba „Oko Boga”- przypominający łuk tryumfalny W pierwotnej wersji napisy były po Polsku do 1863 roku [6], gdy car zakazał wtedy to napisy zastąpiono na łacinę 1933 rok napisy wróciły na język polski ,dziś znów widzimy łacińskie zwroty –to niewątpliwie język kościoła uniwersalnego dla wiernych .  Kaplica – jest niemal w kształcie kwadratowego planu 7x7 metra. W 1829roku budynek zyskał późny styl klasyczny. Do kaplicy wchodzi się z kościoła świętej Teresy w holu prowadzą schody tam też zobaczymy obraz ikonę upamiętniającą wizytę Papieża Jana Pawła II w Wilnie[7]. Nad schodami zobaczymy napis: „PORTA MISERICORIAE”. Nawiedzając kaplicę Madonny zobaczymy epitafia dziękczynne pielgrzymów ,których Matka Boża uratowało od chorób. Uklęknijmy przed cudownym obrazem Madonny i słowach dziękczynienia módlmy się tak :

„Pani moja, święta Maryjo!

Twojej łasce,

osobliwej straży i miłosierdziu Twojemu….” [8]

Gdy już chwile medytacji zostaną zakończone przyjrzyj się Madonnie to obraz mający cechy włoskiego renesansu nieznanego autora i czasu powstania tego obrazu

Badania nad ikoną pokazują że jest bardzo stara wykonana w stylu bizantyjskim, jako ikona prawosławna, która na Litwie 1363roku została przywieziona przez wielkiego księcia litewskiego Olgierda -ale jest to tylko legenda XIX wieku dziś całkowicie odrzucona.

 Współczesne badania sugerują, że obraz został stworzony w około 1620-1630 roku [9] i mógł być namalowany na wzór holenderskiego artysty Martina de Voso. Nie wiadomo też dokładnie, kiedy pojawił się on w wiodącej na południe Bramie Miednickiej, zwanej później Ostrą. Został umieszczony we wnęce ściennej od strony miasta. Zwróćmy oczy na obraz to madonna bez dzieciątka Obraz, o rozmiarze 200 x 163 cm jest namalowany temperą na ośmiu dębowych deskach. Później był kilkakrotnie przemalowywany farbami olejnymi. Jedyny z pięciu koronowanych obrazów znajdujących się na Litwie przedstawia Madonnę bezdzieciątka Jezus. Nasze oczy nie dostrzegą wszystkiego gdyż jest ubrana w sukienkę. Obraz Matki Bożej Ostrobramskiej przedstawia Madonnę z głową lekko pochyloną w prawo, ze skrzyżowanymi na piersiach dłońmi i spuszczonymi oczami. Przyjrzyj się wyrazowi twarzy Maryi, a zobaczysz ból, skupienie, a jednocześnie tchnie niezwykłym spokojem, wdziękiem i słodyczą. Głowę Madonny otacza czterdzieści promieni. Dwie korony pierwsza pochodzi z końca XVII wieku, a druga z XIX wieku ozdobiona została klejnotami ofiarnymi jako wota. Gdy przyjrzymy się na koronę pochodzącą z połowy XVIII wieku dostrzeżemy, że korona jest podtrzymywana przez dwa aniołki i ozdobiona sztucznymi kamieniami.

Ważna datą jest 2 lipiec 1927 rok [10] wtedy to zostaje dokonana uroczysta koronacja obrazu złotymi koronami. Koronacji dokonał arcybiskup metropolita warszawski Kardynał Aleksander Kakowski w obecności prezydenta Ignacego Mościckiego i marszałka Józefa Piłsudskiego. 

W 1671 roku [11] obraz został pokryty ozdobną srebrną sukienką wykonaną przez złotników wileńskich. Później ta sukienka z nieznanych powodów została zastąpiona inną, która zachowała się do dzisiaj. Na dole widnieje duży, srebrny półksiężyc [12] z napisem, z którego wynika, że jest to wotum. Napis ten mówi:

„Dzięki Tobie składam Matko Boska za wysłuchanie próśb moich, a proszę Cię Matko Miłosierdzia zachowaj mnie w łasce i opiece Swojej Przenajświętszej W.I.J. 1849 roku.”

Kult obrazu ostrobramskiego rozpoczęli ojcowie Karmelici [13] z Małopolski, którzy w 1624 roku  na parceli obok bramy postawili drewniany kościółek[14], a przy obrazie zbudowali schody, małą galeryjkę i daszek z okiennicami osłaniającymi wizerunek Madonny. Zbudowany w latach 1633 -1654 kościół świętej Teresy, karmelici uzyskali w 1688 roku  przywilej opieki nad obrazem bramnym[15]. Od tej daty rozpoczął się kult obrazu, który zaczął słynąć łaskami. Kult i sława rosły i przetrwały liczne wojny i klęski. Obecna kaplica została wybudowana w latach 1829 - 1830[16], tego też okresu jest galeria i schody. Jedno wydarzenie wiąże się też z Ostrą Bramą i kultem Miłosierdzia Bożego[17]. Obraz Miłosierdzia Bożego został namalowany w Wilnie i wystawiony publicznie w Ostrej Bramie  26 -28 kwietnia 1935roku Tam też święta Faustyna miała wizję triumfu obrazu Miłosierdzia Bożego. Na tympanonie widnieje znak Opatrzności Bożej a na nim mała sygnaturka zwieńczona krzyżem. Niżej napis łaciński „ Mater Misericordiae, sub Tuum Praesidium confugimus” –co znaczy Matko Miłosierdzia pod Twoją obronę uciekamy się. Przyjrzyjmy się jeszcze raz kaplicy -jest niewielka, sklepiona trzema łukami, ma trzy okna i żelazną balustradę. Na sklepieniach są stiukowe płaskorzeźby, przedstawiające Gwiazdę Betlejemską, a po obu jej stronach wyobrażenia Arki Noego i Arki Przymierza. Przy ołtarzu wznoszą się cztery korynckie kolumny. Między nimi są posągi świętego Joachima i świętej Anny - rodziców Najświętszej Maryi Panny. Ściany kaplicy wyłożone są boazerią, która stanowi piękne tło dla srebrnych wotów z wygrawerowanymi na nich wezwaniami litanijnymi. W kronikach kaplicy można przeczytać świadectwa cudów za wstawiennictwem madonny Ostrobramskiej. Jest rok [18]

„1671. Po raz pierwszy przyniósł przed obraz w kaplicy, dwuletniego dziecka z drugiego piętra na jakąś szansę na kamiennej podłodze tak gwałtownie spadły na ziemię martwy zostały podniesione. Zatroskani rodzice dziecka ... matce ostrobramskie malowania zlecone wysoce ufając, że ich modlitwy zostaną na pewno wysłuchane. Następnego dnia, dziecko znaleziono powodzeniem, bez najmniejszego uszczerbku na ciele i bez najmniejszego bicia. W tym celu, dziękując Matce Najświętszej, wiecznej pamięci wybitnego cud cud malowane tablicy reprezentującej samego roku w dniu 6 maja. wisiał w kaplicy, która wtedy  razem z kaplicą w 1715 roku. 27 maja. wypalony. "

Po kasacie Zgromadzenia Karmelitów w 1844 roku kościół świętej Teresy z kaplicą zamieniono na kościół parafialny, taki stan istnieje do dzisiaj. W dniu 2 lipca 1927 roku [19] obraz uroczyście został koronowany. Madonna Ostrobramska otrzymała dwie złote korony.

Sanktuarium Ostrobramskie szczęśliwie przetrwało liczne wojny i okupacje, pełniąc nieprzerwanie swą funkcję religijną. To tutaj i dzisiaj, jak i przed wiekami, przybywają rzesze pielgrzymów z całego świata. 4 września 1993 roku modlił się tu papież Jan Paweł II. [20]

.„Ta Ostrobramska świątynia od wielu już wieków każdego dnia widzi licznych pielgrzymów, przynoszących Matce Miłosierdzia swoje radości i troski. Dlatego ta Brama stała się miejscem spotkania z Matką Chrystusa i Kościoła, miejscem jedności wszystkich wierzących tego kraju. Chrześcijanie z Litwy, Polski, Białorusi, Ukrainy i innych krajów gromadzą się tu, by w obliczu Dziewicy Maryi, jak bracia i siostry dzielić się tą samą wiarą, jedną nadzieją i prawdziwą miłością(….).”

Papież Jan Paweł II w  czasie wizyty 4 września 1993 roku ofiarował „Złotą różę”

Latem z Polski wyrusza piesza pielgrzymka [21] do Madonny z Ostrej Bramy. Kult Matki Wileńskiej trwa każdy turysta, czy pielgrzym zatrzymuje się w zadumie nad obrazem.

Wśród pielgrzymów była też grupa Archikonfraternia Literackiej [22] z Mysłowic.

Plakat  Archikonfraterni Literackiej
zapraszający na pielgrzymkę  do Wilna 

„Madonno co Wileńskiej Ostrej Bramy spoglądasz na miasto,

 otocz mieszkańców i pielgrzymów swoją opieką,

 pomagaj w czasie dnia i nocy.

Amen”

W kaplicy Matki Bożej Ostrobramskiej msze święte [23] odprawiane w języku litewskim są o godzinie 9:00 ,a o 10:00 w języku Polskim. Nie wstyć się łez, gdy odmawiasz litanię u Ostrej bramy mówiąc słowami:

„Królowo Korony Polskiej

- módl się za nami”

Gdy już wyjdziesz z kaplicy w stronę miasta podziwiać zakątki Wileńszczyzny niech cię prowadzi wieszcz Adam Mickiewicz opowiadając tak

„…Na Ponarskiej Górze

Przy ognisku myśliwskim,

Na niedźwiedziej skórze

Leżał , słuchając pieśni mądrego Lizdejki,

A Wiliji widokiem i szumem w Wilejki…

(…). ” -,,PAN Tadeusz ”

Sięgając przeszłości idź ku przyszłości, gdzie odkrywanie Wilna pozwoli poznać architekturę, kulturę i mieszkańców.

JZ

---

[1] Wilno –stolica Litwy

[2] Brama –fortyfikacja obronna otaczająca całe miasto, powstanie około 1522roku -mająca chronić przed atakami Tatarów -kiedyś było bram 9 , jedyna zachowana północna znana bramą Miednicką –dziś Ostrą bramą –co można tłumaczyć na ostrzu noża

[3] Na ścianie bramy zobaczymy fresk Jezusa Króla, po drugiej stronie idąc od miasta zobaczymy kaplicę z Łaskami słynącymi obrazem Madonny zwanej Ostrobramską

[4] Adam Bernard Mickiewicz herbu Poraj ur. 24 grudnia 1798 w Zaosiu lub Nowogródku zm. 26 listopada 1855 w Konstantynopolu – polski poeta, działacz polityczny, publicysta, tłumacz, filozof, działacz religijny, mistyk, organizator i dowódca wojskowy, nauczyciel akademicki.

[5] Kościół świętej Teresy

[6] Powstanie Styczniowe 22 stycznia 1863roku w Królestwie Polskim ,a na Litwie 1 lutego wybucha przeciw Imperium Rosyjskiemu

[7] Ikona upamiętniająca wizytę Papieża Jana Pawła II w Wilnie  w holu kościoła świętej Teresy przy wejściu po schodach do Kaplicy Ostrobramskiej

[8] Modlitwa do Matki Ostrobramskiej

[9] Prawdopodobne powstanie obrazu Madonny 1620-1630 roku ,na  wzór malarza holenderskiego Martina de Voso

[10] 2 lipiec 1927 uroczysta koronacja obrazu złotymi koronami przez arcybiskupa metropolitę Warszawskiego kardynała Aleksandra Kakowskiego

[11] 1671 rok złotnicy wileńscy ofiarują ozdobną srebrną sukienkę

[12] Duży ,srebrny półksiężyc – z napisem Wotum

[13] Ojcowie Karmelici – wywodzący się z Małopolski

[14] Powstał 1624 roku -drewniany Kościółek obok bramy

[15] 1688 rok oo. Karmelici uzyskują przywilej opieki nad obrazem bramowym i rozpoczyna się kult Madonny i cuda łaski uproszone przez Maryję

[16] Ostateczna budowla kaplicy ,która jest do dzisiaj uzyskała kształt latach 1829 - 1830

[17] Kult Bożego Miłosierdzia i wystawienie obrazu Miłosierdzia Bożego publicznie w Ostrej Bramie 26-28 kwietnia 1935 roku

[18] Świadectwa cudów zapisanych w kronikach kaplicy Matki Bożej

[19] 2 lipca 1927 roku- koronacja obrazu dwoma koronami

[20] Papież Jan Paweł II pielgrzymuje na Litwę do Wilna 4 września 1993 roku modląc się w kaplicy Ostrobramskiej różańcem ,oraz ofiarowuje Wotum – „Złotą Różę”

[21] Piesze pielgrzymki do Madonny Ostrobramskiej

[22] Archikonfraternia Literacka –Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny -Dom Mysłowice

[23] Msze święte odprawiane w języku Litewskim o godz. 9:00, a w języku Polskim o 10:00

Pan Tadeusz, Inwokacja

Pan Tadeusz^[1], Inwokacja (fragment)

Panno Święta, co Jasnej bronisz Częstochowy^[2]

I w Ostrej świecisz Bramie^[3]! Ty, co gród zamkowy

Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!

Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem

(Gdy od płaczącej matki pod Twoję opiekę

Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę

I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu

Iść za wrócone życie podziękować Bogu^[4]),

Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.

Tymczasem przenoś moję duszę utęsknioną

Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,

Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;

Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,

Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem;

Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała,

Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała,

A wszystko przepasane, jakby wstęgą, miedzą

Zieloną, na niej z rzadka ciche grusze siedzą.

Adam Mickiewicz (1798–1855)

---

[1] Pan Tadeusz , dzieła wybrane , Inwokacja , Autor Adam Mickiewicz

[2] Jasnogórska pani

[3] Matka Wilna

[4] Podziękowanie Bogu

72 KONKURS SZOPEK KRAKOWSKICH

72 KONKURS SZOPEK KRAKOWSKICH
Jaki jest fenomen szopek, że co roku w kościołach na świecie, czy tak jak w Krakowie(historia zobacz )buduje się stajenki?
4 grudnia 2014 roku na rynku głównym w Krakowie odbył się konkurs szopek Krakowskich. Tradycyjnie już od 72 lat przy pomniku Adama Mickiewicza na rynku głównym od rana przybywali szopkarze ze swoimi perełkami architektonicznymi. Po hejnale o godzinie 12 rozpoczął się korowód artystów przeszedł wokół rynku głównego przed estradę ,aby zaprezentować swoje szopki.

Ta pokoleniowa tradycja łączy ludzi różnych profesji do dzielenia się pasją bogatej wyobraźni i cierpliwości spędzania tysięcy godzin na klejeniu detali perełek małej architektury Krakowskiej, ale i postaci świętych, czy ważnych wydarzeń roku. Ogłoszenie wyników nastąpiło w niedzielę 7 grudnia w Sali Kupferhaus w pałacu Krzysztofory. Tam też szopki można zobaczyć do 22 lutego 2015 roku. Największą szopkę można zobaczyć w kościele Franciszkanów ma 3 metry wysokości. Okna wież odwołują się do postaci świętych Krakowskich i tak w witrażach możemy zobaczyć świętego Stanisława, Jacka, Jadwigę, brata Alberta…. Szopka posiada akcenty zaczerpnięte z 21 kościół Krakowskich. Co jeszcze możemy zobaczyć w szopkach to przypominające wydarzenie jakim była kanonizacja 2 papieży Jana Pawła II i Jana XXIII ,ale też nieodłącznym elementem są symbole patriotyczne. Najmniejsza szopka wykonana została w łupinie orzecha.(zobacz zdjęcia)
JZ

Szopka Krakowska

Szopka Krakowska
Tradycyjnie przed świętami Bożego Narodzenia w kościołach buduje się szopki. Zwyczaj upamiętnienia chwili narodzenia Jezusa wprowadził św. Franciszek z Asyżu.(zobacz) Pierwszy żłobek powstał w 1223 roku w Greccio, (Asyż na fasadzie kamienicy)był ustawiony w grocie przy żywych zwierzętach. To właśnie też tam w nocnej scenerii odbyła się pierwsza msza pasterska ,która przypomina pamiątkę narodzin Jezusa. Od tego czasu szerzy się kult żłóbka. W XVII wieku zaczynają się pojawiać figurki ruchome, co w późniejszym czasie było początkiem widowisk jasełkowych . W pierwszej połowie XVIII wieku biskupi wydali zakaz urządzania jasełek w kościołach. Ale jasełka cieszyły się dużym zainteresowaniem, aby zniknąć ,zostały przeniesione poza mury kościelne. W wielu Polskich miastach od XVIII wieku obnośne szopki wpisały się kolędniczą wędrówkę. I tak początkowe konstrukcje betlejek były proste ze słomianymi dachami. Z czasem stały się wymyślne, a ich jeden ze styli reprezentuje szopka krakowska. Wiek XVIII i XIX to krakowskich budowniczych stajenek- proces powstawania nowego typu szopek wpisanych w architekturę ,co twórcom daje bogactwo stylów zabytków architektury. Twórcami najczęściej byli murarze zamieszkujący przedmieścia Krakowa ,którzy w czasie jesienno-zimowym z braku pracy poszukiwali dodatkowego zarobku. Zainteresowania szopkarskie przekazywane były z pokolenia na pokolenie. Warto zwrócić uwagę że szopkarze tworzyli dwa rodzaje szopek. Pierwsze to małe budowle przeznaczone do sprzedaży jako pamiątki pod sukiennicami. Drugie to duże szopki przystosowane do odgrywania tradycyjnego lajkonikowego widowiska jasełkowego. Inwencja twórców i talent pozwoliła nawet budować szopki wysokie nawet na trzy metry .I wojna światowa zahamowała rozwój szopki . W 1923 roku Muzeum Przemysłowe wznowiło spektakle jasełkowe ,które pomogły odnowić tradycje szopek, ale jej poziom artystyczny obniżył się. Dyrektor Jerzy Dobrzycki ,aby zapobiec zanikowi szopkarstwa w 1937 roku zainicjowała konkurs szopek i tak z przerwą 6 letnią w czasie II wojny światowej, na rynku ,u stóp pomnika Adama Mickiewicza w pierwszy czwartek grudnia ,mieszkańcy i turyści mogą podziwiać architekturę krakowskich szopek .
zobacz zdjęcia

Pan Donald

Współczesna wesja naszego wieszcza Adama Mickiewicza

Sitwo, Rodzino moja ! Ty jesteś jak zdrowie
Ile cię trzeba cenić; ten tylko się dowie
Kto koryto stracił. Chciwość twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.

Oszust, co partię broni niczym Częstochowy
W cmentarnej czeka bramie ! Ty, co ród donkowy
Wojewódzkim ochraniasz przed zgniewanym ludem !
Tak jak Beatę przed karą uchroniłeś cudem
Kiedy płaczącą pod sądu oddałeś opiekę,
Aby tam łzawą podniosła powiekę;
By zaraz mogła wrócić do kręcenia lodów,
Sławiąc z Piterą Geniusza Narodu,
Tak nas przywrócisz cudem na koryta łono !...

Tymczasem, przenoś moją duszę utęsknioną
Do tych złotych bursztynów, tysięcy zielonych,
Szeroko nad Amber i Goldem rozciągnionych:
Do tych rad i zarządów, gdzie płace sowite,
Tam są złote zegarki nad każdym korytem;
Gdzie zamiast stoczni świerzop, pycha Bolka cała,
Dla partii cielęcina a dla ludu pała,
A wszystko przepasane kompletną niewiedzą
Szaloną, na niej tylko same głupki siedzą.